Gestapelde nieuwbouw

GESTAPELDE BOUWVerslag van de werksessie ‘Gestapelde Bouw’ door André Kruithof (Nieman) en Stefan de Ruiter (Hurks) tijdens de ZEN platformbijeenkomst op 13 oktober - door René Didde

Zeer energiezuinige woningen realiseren in gestapelde bouw is makkelijker gezegd dan gedaan. Er zitten tal van voetangels en klemmen aan de opgave. Welke zijn dat en hoe kunnen die worden opgelost? Kan BENG niet voor woongebouwen?

Uit een analyse die Nieman in opdracht van RVO verrichtte, blijkt dat gestapelde bouw met een EPC kleiner dan 0,4 mogelijk is. Het gaat om woongebouwen met meer dan 4 of 5 bouwlagen. Woongebouwen verschillen fundamenteel van woningen, legt onderzoeker André Kruithof uit. De lineaire warmteverliezen voor gestapelde bouw moeten forfaitair worden geschat, onder meer door de vele knooppunten, zoals galerijen. Ook is de verhouding tussen dak- en gebruiksoppervlak in een woongebouw kleiner. Daardoor zijn de mogelijkheden voor PV-panelen beperkter. Er kan op het dak ook schaduwwerking optreden door bijvoorbeeld liftschachten. Daar komt bij dat de soms collectieve systemen, bijvoorbeeld voor tapwater, tot distributieverliezen leiden. En er zitten andere grondgebonden problemen aan een flatgebouw. Douchewaterwarmteterugwinning is slechts beperkt mogelijk.

Kruithof analyseerde vijftien gestapelde projecten op een soortgelijke manier als RVO dit deed voor dertig projecten. Bouwlagen varieerden van 4 tot 23, de EPC liep uiteen van – 0,22 tot 0,55. Rc-waarden voor vloer, gevel en dak gingen van 3,5 tot 8. Het glas is HR++ of triple. Met gangbare technieken zijn woongebouwen met een EPC < 0,4 haalbaar, aldus Nieman, die overigens de financiële consequenties niet onderzocht.

De drie BENG-indicatoren worden echter vrijwel niet gehaald. Net als in de analyse van RVO is het lastig een verband tussen de voorzieningen en energieprestaties te ontdekken. Ook in de gestapelde bouwprojecten lijkt de uitdaging in het ontwerp te zitten. Glas/geveloppervlak en oriëntatie op de zon zijn belangrijk. Dat zou de relatief goede score van de gestapelde bouwprojecten Veemarkt in Utrecht en Pierik Zuid in Zwolle verklaren.

Discussie ontstaat over de warmte/koude opslag (WKO). ‘Als je je aan randvoorwaarden over de bodemgesteldheid houdt, functioneert WKO’, zegt Kruithof. Grote opdrachtgevers zijn echter huiverig over WKO.

@Home Amstelkwartier
Stefan de Ruiter van Hurks licht een zojuist gestart project in Amsterdam toe. Door middel van sandwich-gevelelementen met geïntegreerde PV-panelen omzeilt Hurks het relatief geringe dakoppervlak. De EPC-waarde van de 160 appartementen in de 73 meter hoge toren is 0. Men spreekt van ‘de eerste energieneutrale woontoren van Nederland.’

De crux van deze prestatie zit in de zonnepanelen. Zonder panelen zouden we op een EPC van 0,68 komen, zegt De Ruiter. ‘We hebben net zolang panelen toegevoegd tot we op een EPC van -0,007 uitkwamen.’ De PV-installatie in de gevel kost 1 miljoen euro, een investering die de huurder in zestien jaar terugverdient. Via een ‘zonnehuur’ betalen de kopers of VvE ervoor. De gemeente Amsterdam stelde niet alleen ruimtelijk allerlei voorwaarden aan het project. Zo moest de vloerverwarming worden gevoed met de stadsverwarming.

Vervolg
Er is resteren nog veel vragen over de energieprestaties van gestapelde bouw, met name over de rol van WKO en de PV-panelen. In het project Stroomversnelling realiseert Volker Wessels een ‘energieleverende flat’ in Leiden. Dat project zou op een volgende themabijeenkomst centraal kunnen staan. Ook is er behoefte aan meer informatie over afwijkende PV-panelen (of PV-lamellen) die in het buitenspouwblad kunnen worden verwerkt.

Download de presentatie van André Kruithof (Nieman)
Download het rapport Onderzoek Woongebouw EPC < 0,4 (Nieman RI)
Download de presentatie van Stefan de Ruiter (Hurks)

Zie ook:
Onderzoek EPC 0,4 voor gestapelde gebouwen (3 juli 2015)