MONICAIR: Ventilatie moet en kan beter

Het onderzoeksprogramma MONICAIR heeft een jaar lang de ventilatie in 62 woningen gemonitord. De eindrapportage is onlangs verschenen. MONICAIR is geïnitieerd vanuit de Nederlandse ventilatie-industrie en medegefinancierd door het Ministerie van Economische Zaken. Het is een van de eerste gedetailleerde en langdurige monitoringonderzoeken naar prestaties van correct geïnstalleerde ventilatiesystemen op gebied van binnenluchtkwaliteit en bijbehorende energieprestatie in de praktijk.

In 62 woningen is een jaar lang elke vijf minuten de binnenluchtkwaliteit van woonkamer, slaapkamers, badkamer en keuken gemeten. Het debiet en het real-life energieverbruik van de ventilatie-units is continu gemeten. Doel van het onderzoek is meer inzicht te verkrijgen in de daadwerkelijke prestaties om daarmee ventilatiesystemen verder te kunnen optimaliseren.

Prestaties ventilatiesystemen moeten en kunnen beter
Dit onderzoek geeft een eerste inzicht in de werkelijke prestaties van ventilatiesystemen. De systemen worden weliswaar beter, maar vertonen op meerdere aspecten eigenschappen die voor verbetering vatbaar zijn. Systemen met uitsluitend natuurlijke lucht toe- en afvoervoorzieningen in verblijfsruimtes blijken in de praktijk maar beperkt in staat het ventilatievoud in deze ruimtes te controleren. Grotere CO2-overschrijdingen zijn het gevolg. Systemen met een mechanische component in de verblijfsruimtes scoren weliswaar beter op dat punt maar zetten enkele bewoners aan tot oneigenlijk gedrag als gevolg van geluid- en/of tochthinder.

Verder bevestigt het onderzoek dat bewoners niet in staat zijn om adequaat te reageren op hogere CO2-concentraties, simpelweg omdat dit vanwege de sluipende verandering niet wordt waargenomen. Ventilatiesystemen zullen deze taak daarom op een effectieve manier moeten overnemen. Op het gebied van energieprestatie scoren de systemen met warmteterugwinning beduidend beter dan de systemen zonder wtw. Als we daar ook de betere prestatie qua binnenmilieu naast leggen, zijn de verschillen tussen systemen onderling nog groter. De ontwikkelingsrichting voor energiezuinige en qua binnenmilieu optimaal presterende ventilatiesystemen lijkt daarmee bepaald.

Enkele opmerkelijke uitkomsten:

1. Grote verschillen in binnenluchtkwaliteit
De CO2-overschrijdingen van ventilatiesystemen die volledig voldoen aan bouwbesluiteisen vertonen in de praktijk grote verschillen, zowel tussen systemen onderling, als tussen individuele woningen met hetzelfde ventilatiesysteem.

2. Prestaties ventilatiesystemen in de loop der tijd verbeterd
De meetresultaten laten een verbetering zien naarmate meer recente ventilatiesystemen worden toegepast. In nieuwere ventilatiesystemen nemen mechanische toe- en/of afvoervoorzieningen een prominentere plaats in.

3. Kierdichtheid woning nauwelijks invloed op luchtkwaliteit
De veronderstelling dat lekke woningen (woningen met een hoge qv10-waarde) gemiddeld een betere luchtkwaliteit laten zien, kan vanuit de meetresultaten van Monicair niet worden bevestigd. De feitelijke resultaten laten juist het tegenovergestelde zien. Dit heeft echter niets te maken met de kierdichtheid van de woning maar met het feit dat in luchtdichte woningen betere ventilatiesystemen (met mechanische component) zijn toegepast.

4. Bewoners reageren niet op verslechterde lucht
Bewoners vertonen weliswaar ingesleten gewoontes of vaste patronen in de bediening van ventilatieroosters, klepraampjes, afzuigkap en standenschakelaar, maar ze blijken geen actie te ondernemen op verslechterde luchtomstandigheden. In verblijfsruimtes kunnen CO2-concentraties oplopen tot boven de 3500 ppm zonder dat de bewoner hierop reageert en actie onderneemt door bijvoorbeeld de mechanische ventilatie-unit in een hogere stand te zetten.

5. Vooral CO2-overschrijdingen in de slaapkamer
De CO2-overschrijdingen treden voornamelijk op in de slaapkamers, en in mindere mate in de woonkamer en de separate keuken (indien aanwezig). Systemen met mechanische toe- en/of afvoercomponenten in slaapkamers vertonen daar een lagere CO2 overschrijding dan systemen met natuurlijke toe- en afvoervoorzieningen.

6. CO2 sensor hangt niet op de juiste plek
Systemen die alleen gebruik maken van een CO2 sensor in de woonkamer, en die op basis daarvan ook de toevoer in de slaapkamers regelen, vertonen geen betere binnenluchtkwaliteit (lagere CO2-overschrijdingen) dan dezelfde systemen zonder CO2-sensor .
Ook systemen waarbij de CO2 sensor niet in de slaapkamer hangt maar in de gang en waarbij het ventilatievoud in de aangrenzende slaapkamers door overstroomvoorzieningen moet worden geregeld, vertonen geen betere binnenluchtkwaliteit dan dezelfde systemen zonder CO2-sensor.

Simpel gezegd: je moet meten, en de verse lucht brengen, waar de mensen zijn.

Download het eindrapport Resultaten van een monitoring onderzoek naar de binnenluchtkwaliteit- en energieprestaties van ventilatiesystemen in de woningbouw.

Dit onderzoek geeft veel aanknopingspunten om de recente ontwikkelingen op ventilatiegebied op de juiste manier bij te sturen en te verbeteren. De resultaten worden meegenomen in de Lente-akkoord expertbijeenkomst mechanische ventilatie op 26 februari. Aanmelding staat alleen nog open voor ontwikkelaars, bouwers en corporaties.