Bijna 7 jaar Lente-akkoord: een terugblik

December is traditiegetrouw een maand van terugblikken. Daarom een terugblik op bijna zeven jaar Lente-akkoord. Wat heeft het Lente-akkoord in die periode gerealiseerd?

Aanscherping begeleiden
De belangrijkste aanleiding voor het afsluiten van Lente-akkoord was om de stapsgewijze aanscherping van de energieprestatie zonder schokken, zonder hakken in het zand en zonder problemen in de markt te laten verlopen. In de jaren vóór het Lente-akkoord heeft de aanscherping van energie-eisen meerdere keren tot grote problemen in de markt geleid: plotselinge kostenverhogingen, gebrekkige informatieverstrekking e.d.

Het Lente-akkoord werd ondertekend op 22 april 2008 - een half jaar vóór de financiële crisis in Nederland in alle hevigheid uitbrak. De crisis zorgde niet voor het verdampen van de energie-ambitie in de bouwwereld, maar werd juist aangegrepen als een vlucht vooruit. Negatieve energie (hakken in het zand) was definitief ingeruild voor positieve energie bij NEPROM, NVB, Bouwend Nederland en Aedes.

Klantwensen
Het belangrijkste doel van het Lente-akkoord is om de 50% energiereductie in relatie tot klantwensen (betaalbaarheid, comfort, gezondheid) te realiseren. In de tekst van het akkoord uit 2008 was er al ruim aandacht voor energiebesparing in relatie tot gezondheid, binnenmilieu en kwaliteitsverbetering. Onder invloed van de crisis werden bewonerswensen zoals wooncomfort en betaalbaarheid belangrijker dan ooit. Woningen vliegen immers niet meer als warme broodjes over de toonbank.

Kennis en competenties vergroten
De ontwikkelaar moet werken aan zijn vakmanschap. Een basis leggen inzake kennis over energiemaatregelen was dan ook de hoofdopgave voor het kennisoverdrachtsprogramma voor het eerste jaar. De afgelopen jaren zijn tientallen bijeenkomsten, cursussen en incompany trainingen georganiseerd over de techniek en de financiering rond energiebesparing. Praktijk-problemen met ventilatie, warmtepompen en WKO werden in discussiebijeenkomsten uiteengerafeld en in praktische do’s en don’ts vertaald. De verslagen, publicaties en andere interessante berichten rond energiezuinige nieuwbouw worden gepubliceerd via de website en via de wekelijkse nieuwsflits.

Praktische publicaties
Een bodem in het kennisniveau is gelegd met handzame publicaties. Het Energievademecum voor het ontwikkelen van energiezuinige woningbouw werd geactualiseerd en in 2010 opnieuw uitgebracht. In 2015 komt een digitale herziening uit. De ‘Sleutel naar concepten‘ (2010) ontsloot de cruciale Toolkit voor duurzame woningbouw. Met ‘Energiezuinige woningen ontwikkelen: de beste basis’ gaven we in 2011 een handreiking van de bouw aan de bouw, met vier robuuste basismaatregelen voor energiezuinige woningbouw die bewonersonafhankelijk zijn en/of perfect aansluiten op bewonersgedrag.

De brochure ‘Bouwen aan een goede schil met aandacht voor comfort en binnenmilieu’ uit 2013 (herdruk 2014) vertaalt de leerpunten naar praktische do’s en don’ts voor de bouwprofessional. De factsheets WKO 3x beter, Warmtepompen in de utiliteitsbouw en Warmtepompen in de woningbouw brachten helderheid in de techniek. In 2014 verscheen de factsheet Ontwikkelen van energiezuinige winkels. De factsheet Drievoudig glas en bijpassende kozijnen werd in 2013 uitgebracht en in 2014 met hulp van praktijkexperts vervolmaakt. De nieuwste brochure Balansventilatie met wtw geeft praktische informatie over de do’s en don’ts van balansventilatie.

Kwaliteitsborging
In 2009 en 2010 werd met een grote groep branche-organisaties in de bouw de KopStaart aanpak uitgewerkt; in eerste instantie om de ventilatieproblemen in nieuwbouw te lijf te gaan. De methode blijkt echter ook goed bruikbaar voor een kwaliteitsslag bij alle energiemaatregelen. De essentie van de KopStaart aanpak is dat ontwikkelaars en ontwikkelende bouwers de verantwoordelijkheid nemen voor de kwaliteit van hun eindproduct. Deze notie, samen met gelijktijdige initiatieven van bijvoorbeeld Bouwtransparant en het kwaliteitsdenken van Harry Nieman, heeft daadwerkelijk een verandering in het denken van bouwprofessionals bewerkstelligd. Vier van de 20 aandachtspunten in de KopStaart aanpak behelzen het controleren van een correcte oplevering van de energiemaatregelen.

Als onderdeel van het denken over een energielabel nieuwbouw is van eind 2011 tot mei 2013 hard gewerkt aan het opstellen en in de bouwpraktijk beproeven van een opnameprotocol voor controle van de EPC en ventilatie bij oplevering (penvoerder ISSO, opdrachtgever BZK/Agentschap NL). Sinds juli 2014 is de oplevertoets wettelijk verplicht bij de oplevering van nieuwe utiliteitsgebouwen, teneinde een energielabel te verkrijgen.

Energielabel woningbouw
Ook anticipeerden we op Europese eisen voor een energielabel voor de nieuwbouw, conform de herziene EPBD van juli 2010. De Lente-akkoord partners omarmden in januari 2011 het initiatief van minister Donner om een energielabel voor de nieuwbouw in te willen voeren. Zo’n energielabel gaf ons de kans om aan een potentiële woningkoper duidelijk te maken hoe energiezuinig de nieuwbouw is ten opzichte van de bestaande bouw. De afgelopen jaren hebben we hard getrokken aan een energielabel voor de nieuwbouw en aan een protocol voor de oplevertoets. Helaas heeft de minister wat woningbouw betreft na 2012, gestuurd door Kamervragen, voor een vereenvoudigd energielabel gekozen.

Leerpunten voor opschaling
Een belangrijke opdracht voor het kennisoverdracht- en stimuleringsprogramma van het Lente-akkoord is ervoor te zorgen dat over de volle breedte van de nieuwbouw opschaling plaatsvindt van al bewezen maar nog onvoldoende in de markt toegepaste concepten en technieken. Hoe krijg je de kennis en ervaringen van kleinschalige experimenten en goede voorbeelden van voorlopers op brede schaal geïmplementeerd? Implementatie en opschaling gaan niet vanzelf. We hebben hiervoor de afgelopen jaren een praktische branche-gerichte aanpak ontwikkeld.

• Terugkijkend kunnen we concluderen dat er ook in die opschalingsfase toch altijd nog problemen naar boven komen. Verdergaande energie-ambities vergen een zorgvuldiger bouwproces: veel zorgvuldiger dan we tot nu toe gewend zijn.
• Het feit dat de kennis en informatie vanuit of namens de branchevereniging verstrekt wordt, is een groot voordeel. Dit kanaal wordt door de leden vertrouwd. De markt beweegt, mede begeleid door de brancheverenigingen en de gezamenlijk afgesproken ambities.
• Experimenten en voorbeeldprojecten worden geïnitieerd vanuit RVO en Energiesprong. Deze staan verder af van de bouwpartijen. Energiesprong richt zich puur op kennisverspreiding voor voorlopers en conceptontwikkeling. Voor de kennisontwikkeling is het onontbeerlijk dat er (ook na 2015) stimulansen in het veld zijn/blijven, vergelijkbaar met Energiesprong, die kennisontwikkeling rond energieneutrale nieuwbouw ontwikkelen en uitlokken.
• Het kennisoverdrachtsprogramma Lente-akkoord verzorgt de kennisoverdracht van koploper-ervaringen naar het peloton. Denk aan een ‘steen in de vijver’. Experimenten zijn de stenen, het doorvertalen naar de praktijk zijn de golven in de vijver. Deze golven komen niet vanzelf. De procesmatige doorkoppeling van deze kennis blijft mensenwerk: het leggen en onderhouden van contacten met de juiste personen bij RVO, Energiesprong en andere interessante koploper- initiatieven. Welke vragen leven in de praktijk? Wat zijn de antwoorden hierop uit de koploperinitiatieven en hoe kunnen de ervaringen hierover ‘afgetapt’ en verspreid worden?
• Een groot deel van de kennisoverdracht is zelf verzameld en verder gebracht met expertsessies en factsheets ‘voor de bouw van de bouw’. Ook vertalen we kennis uit rapporten en (promotie-)onderzoeken naar praktijkmensen en praktijkwensen.
• Tenslotte speelt de website een rol in het doorgeven van overheidsberichten, nieuwe regelingen en wetten aan de bouwprofessional. Bijvoorbeeld aangaande financiële regelingen voor energiezuinige woningen.

Als Lente-akkoord partijen zijn wij niet afgeweken van onze doelstelling en hebben wij gezamenlijk aan de eisen voldaan. Onze ambities zijn nog niet gehaald. Bijna energieneutrale nieuwbouw in 2020 is de opgave die ons staat te wachten. Dit willen wij samen met u oppakken. We zullen ons in blijven zetten voor een haalbare en betrouwbare aanpak van het verduurzamen van de nieuwbouw.