Circulariteit: het principe is simpel, nu de praktijk nog

Verslag van de sessie over lineair vs. circulair bouwen met Peter Spijkerman (Weevergroep) tijdens de ZEN Platformbijeenkomst op 17 september – tekst en foto's door Anton Coops

De Weevergroep uit Kampen is een van de eerste aannemers in Nederland die een manager circulaire economie in dienst heeft genomen. Peter Spijkerman vervult deze rol met hoofd én hart. Weever bouwt niet alleen, het bedrijf sloopt ook. Daardoor weet Spijkerman als geen ander wat er in de praktijk nodig is om circulair bouwen echt van de grond te krijgen. In zijn workshop belicht hij het perspectief van de sloper/oogster, maar zijn boodschap is vooral gericht op de architecten, ontwikkelaars, leveranciers en marketeers.

Peter Spijkerman begint zijn workshop met een korte inleiding over de wettelijke kaders: “In 2023 gaat de overheid 100% circulair uitvragen. Of de markt dat op die termijn al kan leveren is voor mij nog een beetje de vraag. In 2030 moeten we 50% minder primaire grondstoffen gebruiken en 30% productiviteitsstijging realiseren. Dat is al over 11 jaar. Maar als ik zie hoe ver we nu zijn, dan wordt dat echt een enorme uitdaging.”

Produceren voor de verbrandingsoven
“Eén ding is voor mij duidelijk: schaarste wordt straks de dynamo van de circulaire economie, omdat de prijzen van grondstoffen blijven stijgen. In de lineaire economie produceren we in feite voor de verbrandingsoven. Op dit moment halen wij als slopers normaalgesproken zo’n 4% herbruikbaar materiaal uit een gebouw. Als we er meer tijd voor zouden krijgen dan zouden we er meer uit kunnen halen, maar met name voor vervuilde betonconstructies hebben we nu geen andere oplossing dan downcyclen en onder het asfalt stoppen.”

“We moeten als het ware van ‘vastgoed’ naar ‘losgoed’; dus constructies die demontabel zijn. Daarom is de architect wat mij betreft één van de eerste spelers die moet zeggen: we gaan het circulair aanpakken. De aannemer staat te ver in de cyclus om nog voldoende invloed uit te kunnen oefenen. Eigenlijk zou je bij de aanbesteding ook al een sloopbedrijf moeten inschakelen, want de sloper weet het beste hoe je een gebouw demonteert.”

Hands on
Na de korte inleiding worden de deelnemers aan de workshop in groepen aan het werk gezet. Ze krijgen een kistje met daarin een bouwpakket voor een lineaire woning. Peter Spijkerman licht toe: “Zoals je ziet bevat een lineair gebouw heel veel verschillende onderdelen. Als architect mag je van alles bedenken, het ene gebouw is nog mooier dan het andere. Maar er wordt niet nagedacht over de vraag hoe je het weer uit elkaar haalt.” Per onderdeel van het bouwpakket geeft Spijkerman precies aan hoe de sloper buitenspel wordt gezet. Neem bijvoorbeeld de spouwmuur: “Wij als slopers weten niet beter dan dat er van alles in spouwmuren wordt gestopt. Ze zijn meestal flink vervuild, bijvoorbeeld met PUR. Dan creëer je in feite chemisch afval, met als gevolg dat aan het eind van de rit de kosten voor het afvoeren fors omhoog gaan”.

Na de kritische evaluatie van het lineaire gebouw is het tijd voor het tweede bouwpakket. En dat is uiteraard circulair. Het lijkt wat meer op lego. “Je ziet dat er minder soorten materialen gebruikt worden, waardoor de scheiding van de materialen veel eenvoudiger wordt. Er zijn meer bio-based materialen, en het is modulair opgebouwd. Ik denk wél dat er op het gebied van installaties nog heel veel verbeterd moet worden: kunnen we installaties niet op zo’n manier maken dat ze ook weer makkelijk weg te halen zijn? Het principe is heel simpel, maar de mindset van de opdrachtgever en de architect moet nog om.”

Marketing
Spijkerman heeft ook ideeën over de marketing van circulaire bouw. Hij ziet daarbij een belangrijke rol voor de vrouwen in het gezelschap - als de “hoeders van Moeder Aarde” - met nadruk op de aspecten gezondheid en zorgzaamheid. Opmerkelijk genoeg ontstaat er meteen daarna een pittige discussie over de rol die schoolgebouwen zouden kunnen spelen bij het aanjagen van circulair bouwen.

Bedrijven die ten onrechte de term ‘circulair’ gebruiken krijgen van Spijkerman een veeg uit de pan. Hij haalt het voorbeeld aan van een leverancier van kozijnen die stelt dat een product zeer circulair is, terwijl het wél met muurankers vastzit in de muur. “Bedenk dan een slim kliksysteem. Zorg ervoor dat wij dat kozijn makkelijk eruit kunnen halen. Het zijn kleine praktische dingen waarover je moet nadenken. Er wordt nu een circulaire marketing-jus over bepaalde producten gegoten, maar als slopers kunnen we daar niks mee. Je moet transparant en eerlijk zijn hierover.”

Spijkerman rondt af met een krachtig slotpleidooi: “Ik vraag aan elke ondernemer die ik ken: denk jij dat je over 15 jaar jouw grondstoffen nog kunt inkopen? Tegen welke prijs? En denk je dat je dan nog concurrerend bent? Of denk je dat er een collega-concurrent is die circulair is gaan werken, en die zegt: hé, ik heb wel een alternatief. Als we vanaf 2023 inderdaad circulair gaan aanbesteden, dan kun je daar maar beter op voorbereid zijn.” Daar wordt de zaal even stil van.

Download de presentatie