"De bouw is helemaal niet conservatief"

Verslag van de ZEN-platformbijeenkomst op dinsdag 20 juni - door René Didde

Het Platform Zeer Energiezuinige Nieuwbouw (ZEN) congresseert bij voorkeur op buitenplaatsen. Dat oude begrip van 'een afgelegen herenhuis met park op het land' mag symbool staan voor chique uit vervlogen tijden, maar op deze locaties wordt al twee jaar gediscussieerd over het steeds populairdere begrip ZEN. In Buitenplaats Sparrendaal in Driebergen kwamen op 20 juni op een snikhete zomermiddag 85 mensen bijeen. Bijna Energieneutrale Gebouwen (BENG) en Nul-op-de-Meterwoningen (NOM) vallen onder ZEN en zullen steeds meer in het stadsbeeld verschijnen. En mede sinds 'de opstand van Groningen' zullen ze steeds vaker zonder aansluiting op het aardgasnet worden gebouwd.

Vanaf 2021 is BENG de officiële opvolger van de EPC. Dat heeft gevolgen voor de bouw. Niet alleen de bouwtechniek, maar ook marketing en communicatie zullen belangrijker worden. Want de bewoner komt steeds meer centraal te staan. Daarop vooruitlopend volgt een groeiend aantal bouwers, corporaties, projectontwikkelaars en adviseurs de uitdagingen en knelpunten van het nieuwe beleid. 'We zien zowel veel oude getrouwen als nieuwe deelnemers', constateert dagvoorzitter Jan Fokkema, directeur van NEPROM. Samen met Aedes, Bouwend Nederland en NVB is NEPROM oprichter van het Lente-Akkoord dat eind mei 2015 het platform Zeer Energiezuinige Nieuwbouw (ZEN) startte.

Het ZEN-platform is een innovatieplatform dat kennis deelt in themabijeenkomsten, via verslagen op de website, nieuwsflitsen, factsheets en brochures als “Woningbouw volgens BENG: do’s en don’ts voor energieneutraal bouwen” die al ruim 2500 keer is gedownload. Maar er is meer. Programmaleider Claudia Bouwens legt uit dat het ZEN-platform intussen uit 54 bedrijven bestaat, waarvan er 22 inmiddels 47 woningprojecten hebben aangemeld voor het ZEN-platform om kennis te delen. In totaal gaat het om 1600 nieuwbouwwoningen, huur en koop, grondgebonden en appartementen. “De helft betreft woningen met de ambitie BENG en EPC 0. De andere helft heeft de ambitie energieneutraal of NOM”, aldus Bouwens.

De projecten kenmerken zich door bovengemiddelde isolatie, triple glas (70% van de projecten), PV-panelen (91%), warmtepomp (64%) en balansventilatie (79%). Zestien projecten hebben CO2-gestuurde ventilatie op de slaapkamer naar aanleiding van het Monicair onderzoek van twee jaar geleden. “De bouw is helemaal niet conservatief”, concludeert Claudia Bouwens.

Sessieverslagen
Vervolgens kwamen in de plenaire inleiding Harm Valk (Nieman RI) en Carl-peter Goossen (BouwNext) aan het woord. De verslagen van deze programma-onderdelen, en van de overige sessies vindt u hier:


Na deze inleidingen volgden in totaal zeven deelsessies:
Wrap up
Deelsessie NOM in de praktijk (Folkert Linnemans, Dijkstra Draisma)
Eens te meer werd in deze deelsessie duidelijk dat de bewoner/gebruiker van de woning gedurende het hele proces in beeld moet blijven. De bouwsector is geneigd in technische termen te denken en gaat uit van efficient handelen, maar wat te denken van bewoners die zelf radiatoren gingen plaatsen. Neem de bewoners serieus, luister en neem ze mee in de overgang naar energiezuinige woningen. Dit is een onderwerp dat voorlopig nog moet blijven terugkomen op de ZEN-platformbijeenkomsten.

Deelsessie Kwaliteitsborging (Marko Kranenburg, ERA Contour)
Marco Kranenburg vertelt over zijn ervaringen met de Wet private kwaliteitsborging. Die wet maakt dat niet langer de overheid maar de bedrijven zelf moeten aantonen dat ze bouwen wat ze hebben beloofd volgens het Bouwbesluit. De overheid behandelt alleen nog het bestemmingsplan en de welstandsbepalingen. De aannemer toetst de bouwkwaliteit zelf met een instrument (in geval van ERA Contour het SWK-instrument). Private partijen voeren de toetsing uit. De aannemer moet bewijsmateriaal leveren om de kwaliteit van de bouwprestatie aantoonbaar te maken. Als vervolg is het belangrijk om deze kwaliteitsborging goed te combineren met het ZEN-label zodat dubbel werk wordt voorkomen. Ook andere bedrijven hebben intussen eerste ervaringen met de oplevertoets.

Deelsessie Zuinig wonen particulieren (Anita Speelman, Zuinig wonen)
Het is een originele gedachte om een workshop te organiseren rond een bewoner, die zelf onafhankelijk bouwadviseur is en een eigen woning bouwde. Anita Speelman is zo iemand. Ze bouwde in de omgeving van Emmen haar eigen energievriendelijke huis nadat het oude pand werd gesloopt. De energierekening decimeerde. Ook hier geldt een lesje communicatie en inzicht in gedrag van bewoners in plaats van de dominante rol van de techniek. Suggesties voor een soortgelijke sessie op een volgende platformbijeenkomst zijn welkom.

Deelsessie aardgasloze wijken (Frouke Pieters, Liander)
Het spervuur van vragen in deze deelsessie toont aan hoe actueel het aardgasvraagstuk is. Er wordt veel gestudeerd en geprobeerd met all-electric woningen, waarbij de opslag van energie en het probleem hoe pieken en dalen in productie en vraag te overbruggen een belangrijk thema zijn. Ook de rol van het elektriciteitsnet en de schaal waarop all electric wordt georganiseerd, zijn doorslaggevend. Feit is dat wet- en regelgeving nog niet zo ver is, al kan dat veranderen als de Tweede Kamer instemt met de wijziging van de aansluitplicht op het aardgasnet door gemeenten. Op 27 juni vindt al de eerste bijeenkomst plaats van een aparte themagroep over dit onderwerp.

Deelsessie de verleiding van de consument in Zwolle (Urbain van het Erve, BPD)
Urbain van het Erve van BPD liet aan de hand van een proefproject met zes woningen in Prinsenpoort in Zwolle zien hoe getracht werd potentiële kopers van een huis in dit deelgebied in de Vinexwijk Veerallee te verleiden volgens de principes van psycholoog Niels Götz. Die gaat uit van een 'oerbrein' waarin mensen onbewust worden geprikkeld. Dat leidde tot inzichten over de kleurstelling en fotokeuze van de brochure en de dominante rol van vrouwen in consumentenbeslissingen. Hoewel de meeste kopers aangaven vooral voor de locatie te kiezen en dat duurzaamheid 'mooi meegenomen' is, is het de overtuiging van BPD dat energiezuinigheid en klimaatbewustzijn op het punt van doorbreken staan bij de woonconsument.

Deelsessie monitoren (Arno Rootsaert, BeNext en Frederik Sinke, SamenGroen)
Dit jaar wordt bijzonder veel uitgedacht op het gebied van monitoren. Niet alleen sec aan instrumenten voor zaken als EPV en NOM, maar ook concrete praktische zaken als 'hoe energiezuinig is je huis nu echt', welke apparaten verbruiken hoeveel energie en hoe kun je ze optimaliseren. Deze sessie maakte duidelijk dat we aan de vooravond staan van een grote ontwikkeling. Dit thema zal zeker nog terugkomen, onder meer op 12 oktober.

Deelsessie gasloos bouwen (Peter Heijboer, DWA)
De hoogtijdagen van het aardgas liggen achter ons. Deze omslag valt, toeval of niet, samen met de trend naar zeer energiezuinig bouwen. Peter Heijboer (Adviesbureau DWA) laat de opties voor gasloos bouwen en wonen zien. Warmtepomp en warmtenet zijn favoriet. Gemeenten krijgen een belangrijke rol in de energiestructuur.

Vervolg/save the date
  • 12 oktober: ZEN-platformbijeenkomst NOM nieuwbouw in samenwerking met Stroomversnelling over o.a. monitoring;
  • 2 november: Dag van de Binnenlucht in samenwerking met o.m. ISSO, VLA, Milieu Centraal, bewonersorganisaties;
  • Er kunnen nog steeds projecten in het kader van BENG, ZEN of NOM worden ingediend. Het mogen ook intenties tot projecten zijn.
Presentatie plenaire inleiding