Gezond en comfortabel wonen volgens Willem Koppen

Verslag van de sessie over gezond wonen met Willem Koppen (Koppen Bouwexperts) tijdens de ZEN Platformbijeenkomst op 11 september 2018 – door René Didde.

Dezer dagen beleeft Heerhugowaard een primeur. De derde proefwoning gaat open. Pionier Willem Koppen's speurtocht naar een gezonde en comfortabele woning, NeroZero gedoopt. “Ik wil die afzuigkap dus niet horen.”

Al meer dan dertig jaar werkt Willem Koppen aan gezonde en duurzame woningen. Eerst bij een projectontwikkelende aannemer, al vele jaren als onafhankelijk bouwexpert met 7 werknemers, en sinds kort ook als projectontwikkelaar. De laatste vijftien jaar leverde Koppen drie demonstratiewoningen op. De eerste, IsoZero, onderzocht al vanaf 2002 thema's als koeling, comfort en de warmtepomp. “Het equivalent gasverbruik in dit bijna passiv-huis was 350 m³ per jaar voor de ruimteverwarming en de EPC was lager dan nul. De hele zolder lag wel vol met apparaten. De maatregelen kostten destijds bij elkaar wel € 20.000 meer dan conventioneel”, vertelt Koppen.

In de tweede proefwoning, Icoon-woning gedoopt, ging het vanaf 2010 om het verder naar beneden brengen van de energievraag en om compacte warmte-opslag (met behulp van zout dat van nat naar droog wisselt in vacuüm buizen waarbij warmte vrijkomt). Het gasverbruik daalde naar 250 m³/jaar voor de ruimteverwarming. En Willem Koppen leerde een belangrijke les. Hij vond dat naast de trias energetica (daling van het energieverbruik) ook de trias pecunia (goedkoopste maatregel eerst) en de trias urgentia (niets mag ten koste gaan van de gezondheid) zou moeten gelden.

NeroZero
Deze maand start in Heerhugowaard zijn derde demonstratiewoning, de NeroZero-woning. Daarin staat warmtewering, ventilatie en energiemanagement centraal. Willem Koppen organiseerde een prijsvraag voor kinderen om hun visie op duurzaamheid te geven. “Het meisje Sjeel vond als toekomstige generatie dat een woning veel ventilatie moest hebben. Zij heeft dat bij haar thuis als negatief ervaren. Haar thuis wat ooit door een ontwikkelaar is bedacht en door een aannemer is gebouwd… Goed beschouwd keurt deze toekomstige generatie ons verleden af. Hoezo duurzaamheid?!”

Intussen denkt Koppen dat niet zozeer duurzaamheid en energie maar dat gezondheid, comfort en betaalbaarheid belangrijker zijn. Hij opteert voor een 'deugdzame duurzame woning'. “De betaalbaarheid moet verbeteren en de woonlasten moeten dalen door de installaties en uitvoering te verbeteren. Er moeten duidelijke prestatieafspraken gelden. Ik eis fluisterstille technische installaties die onder meer een gezond binnenmilieu bewerkstelligen door ruimhartige ventilatie.”

Veel aandacht voor ventilatie
De NeroZero-woningen telt thans elf innovaties, zoals een isolerende binnenzonwering waarbij een geleidend screen de warmte weert. “Een sensor stuurt de wering aan. De prestatie is vergelijkbaar met een upgrade van twee- naar drielaags glas.” Veel aandacht gaat uit naar ventilatie. Het hart ervan wordt gevormd door een motorloze kookafzuiging en met weinig bochten (dus weinig weerstand) die op de kookplek maar liefst 300 m³ lucht per uur afzuigt en daarmee 95% fijnstof afvangt. “Ik heb geëist dat ik 'm niet wil horen”, zegt Koppen, “en we horen 'm ook niet.” Dat komt mede door kanalen van R-Vent: in glaswol verpakte aluminiumfolie kanalen van circa 180 mm inwendig.

De met verse buitenlucht gewisselde lucht wordt via het trapgat terug de woning in geblazen, waardoor op maximaal afvoer een goede trek in de woning ontstaat. De 300 m³ is de 'overkill', zegt Koppen. Stand 2 is 200 m³/u en stand 1 is 100 m³ . “Nota bene, het Bouwbesluit spreekt van een afzuiging van 75 m³/u in de keuken en uit onderzoek van TNO weten we dat dit volstrekt onvoldoende is om de productie van fijnstof tijdens het koken af te vangen. De fijnstof-belasting binnenshuis blijft dan heel lang hangen, vooral in luchtdichte woningen, en dat is erg schadelijk voor de mens. Het zou mij niet verbazen als het fijnstof van nu het asbest van morgen zal zijn.”

Naast verbeterde luchtdichting in de kozijnen, de nieuwste generatie warmtepomp (60 bij 60 cm, ook geluidloos) en regenwater-opvang, krijgt de bediening van alle apparatuur veel aandacht in de NeroZero-woning. “De 'smileys' op de display laten de toestand van het binnenmilieu zien: groen gekleurd lachend en rood/oranje gekleurd met een sip gezicht. Zo moet het binnenklimaat beoordeeld worden als optelsom van fijnstof, CO2, temperatuur, en vochtigheid, en zie je ook hoe vol de accu's zijn, energieverbruik, energieopbrengst, en ook buitenluchtparameters zoals regen, zoninstraling, wind. Dit laatste om bijvoorbeeld lij/loef ventilatie te benutten.”

Download de presentatie van Willem Koppen