Kwaliteitsborging: de trend is niet meer te stoppen

De methoden om de kwaliteit van het bouwproces te waarborgen lopen uiteen, maar het komt er in alle varianten op neer dat de uitvoerder en borger gaandeweg het bouwproces cruciale momenten vastleggen in een dossier. Dat zijn meestal foto's, eventueel met de pakbonnen of stickers van de gebruikte bouwmaterialen.


Dit artikel door René Didde verscheen op 15 januari in Cobouw.

Een belangrijk moment is het aanbrengen van het isolatiemateriaal op de bouwschil. Niet-aansluitende lagen of isolatie van onvoldoende dikte kunnen immers voor koudebruggen zorgen of voor 'valse spouw'. Forse vermindering van isolatie is het gevolg. Een ander voor de hand liggend 'fotomoment' is als de gevel dicht gaat en het dak wordt geplaatst. Ook het aanbrengen van de leidingen en dekvloeren en het plaatsen van de installaties zijn cruciale momenten. Niet zelden is immers in een latere fase niet meer te zien of de voorzieningen inderdaad volgens de vooraf afgesproken specificaties zijn aangebracht.

Letten op maakbaarheid
Heijmans doet ervaring op met dergelijke controles in acht verschillende projecten. Eén van de eerste – en eind december opgeleverd – was een nieuwbouwproject van veertien huurwoningen en drie appartementsgebouwen van Woonbedrijf in Eindhoven, met onder meer zonnepanelen als dakpannen. “Eigenlijk is de kwaliteitsborging een wat verder doorgevoerde vorm van integraal ontwerpen”, zegt architect Marlies Zuidam die het Eindhovense project tekende. “Je wordt gedwongen om meteen bij het allereerste schetsplan op de maakbaarheid van de technische en bouwkundige aspecten te letten. Goed bouwen is goed ontwerpen en het is goed dat je in een zo vroeg mogelijk stadium daarover overlegt met de aannemer. Ik denk dat dit de toekomst is.”

Gecertificeerde kwaliteitsborgers
Heijmans staat niet alleen. Om zich heen ziet Smits tal van collega's in concrete proefprojecten ervaring op doen met de borging van kwaliteit. Vooral de grote bouwondernemingen zien een oplevertoets aan belang winnen. Ze laten zich in proefprojecten bovendien vrijwillig onderwerpen door gecertificeerde kwaliteitsborgers.

Dat constateert ook Jan Pieter van Dalen, manager van de kersvers opgerichte divisie Nieman Kwaliteitsborging. “De trend is niet meer te stoppen”, zegt hij. Nieman controleerde onder meer het project van Heijmans in Eindhoven. “We hebben ze daarbij wel het mes op de keel gezet”, zegt Van Dalen. “Ze hadden bijvoorbeeld gekruiste leidingen geconstrueerd. En die moeten vanwege het gevaar op legionella van een mantel en isolatie worden voorzien. Daar waren ze vergeten een foto van te maken. Gelukkig zaten ze achter een knieschot en kon de foto alsnog worden geleverd om te bewijzen dat de mantel er echt zat.”

Schijnzekerheid
Nieman verwacht dat de meeste uitvoerders na enig oefenen voldoende routine opbouwen om soepel met de nieuwe protocollen om te gaan. “Uitvoerders zijn er om de kwaliteit te bewaken. Voorheen deed de gemeente dat. Maar dat was een schijnzekerheid want de gemeente inspecteerde slechts sporadisch. Wij voeren nu een systematische controle uit. Een bouwbedrijf dat zijn processen goed op orde heeft, kan hier steeds beter mee omgaan.” Ook het geweeklaag en zuchten over een verzwaring van de administratieve lasten is niet terecht, aldus Van Dalen. “Het valt reuze mee.”

Met software als van ED Controls, Home DNA, Snagstream en BIM to field zijn de fotomomenten goed vast te leggen, en in geval van een afwijking, direct per mail naar de betreffende medewerker of onderaannemer te sturen. De systemen zijn bovendien vrijwel allemaal goed te koppelen aan de verplichte registratie die vanwege arbo en veiligheidseisen al vereist is. Nog mooier is dat ze kunnen worden geïntegreerd met de software van het ontwerpproces en het bouwproces zelf. Volgens Michiel Otterloo van ED Controls past vrijwel de gehele topvijftig van bouwers de software toe om het bouwproces beter te beheersen.

Vermindering faalkosten Ook de kosten vallen mee, al is het laatste woord daarover nog niet gezegd. De verwachte daling van de legesgelden zouden kosten voor de kwaliteitsborging enigszins kunnen opvangen. “Klopt, maar veel belangrijker; het aantal faalkosten neemt af”, meent Theo Smits van Heijmans. “Als we met het nieuwe borgingssysteem leren nog beter te bouwen, maken we minder fouten, krijgen onze vaklui meer plezier in hun werken en zijn we minder tijd en geld kwijt om allerlei tekortkomingen die achteraf aan het licht komen te herstellen”, verwacht hij.

Spreekuur
Daar komt nog bij dat de woonconsument meer tevreden is na een bouwproces met minder fouten. Theo Smits is daarvoor niet te beroerd om eenmaal per maand 's avonds een spreekuur te houden op de locatie zoals op de Karel de Grotelaan in Eindhoven. “Mensen kunnen dan ook nog maanden na de oplevering met klachten komen of om uitleg van installaties vragen. Die geef ik dan zo goed mogelijk of ik verwijs door naar tussenpersonen, die de klachten dan herstellen. Ik verwacht dat die mettertijd afnemen als het opleverprotocol meer gemeengoed is geworden.”

Omgekeerde bewijslast
Ook Hans Kroon van SWK verwacht dat de kwaliteitsborging op termijn zijn vrucht gaat afwerpen. “Het thema zong in 2015 flink rond en dat zal in 2016 zeker doorzetten, want de datum van de invoering van de wet komt dichterbij”, aldus Kroon. Er komt meer bewustzijn bij bedrijven, en niet alleen bij de grote bouwondernemingen, verwacht Kroon. “Vooral de omgekeerde bewijslast die in het Burgerlijk Wetboek wordt vastgelegd, zal de bedrijven noodzaken hun bouwproces op orde te hebben.

Innovatief
Vooral op het gebied van de prestatie van de installaties voor energie en ventilatie is veel te winnen met kwaliteitsborging, verwacht Kroon. “Tot nog toe hanteren bouwers en installateurs een te geringe marge tussen de theoretische prestatie van een installatie en de gerede prestatie in de praktijk.” Een woning is natuurlijk nooit perfect, want het blijft werk van mensen in de buitenlucht. Vooral voor innovatieve installaties die bijvoorbeeld in nul-op-de-meterwoningen worden toegepast, is het daarom verstandig beter te controleren tijdens het bouwproces. De kwaliteitsborging zal meer risicogestuurd verlopen. Bekende technieken kunnen toe met wat minder aandacht.”

Zie ook:

"Grote bouwers lopen voorop bij kwaliteitsborging"