Massief passief: stenen stapelen, maar dan anders

Verslag van de werksessie ‘Woningproject dat al aan BENG eis voldoet’ onder leiding van Partick Harting (Marsaki) tijdens de ZEN platformbijeenkomst op 10 december – door Anton Coops

Er zijn in Nederland in de afgelopen jaren enkele projecten gerealiseerd die al voldoen aan de BENG-eisen. Het project Nimmerdor dat Patrick Harting (Marsaki) tijdens deze ZEN-werksessie onder de loep neemt, is zelfs al geïnitieerd in 2006. Destijds was het streven om CO2-neutraal te bouwen. Een vooruitziende blik, gezien het Parijse Klimaatakkoord, dat twee dagen na deze ZEN bijeenkomst ondertekend zou worden.

Partrick Harting begint zijn presentatie met een korte introductie van Marsaki, dat onlangs lid is geworden van het ZEN Platform. Dan gaat hij in op de ontstaansgeschiedenis van het project Nimmerdor in Grijpskerke. Een Woonzorgcomplex met 23 huur- en 7 koopappartementen, dorpshuis met theater annex gymzaal, een jeugdhonk, een kapper en een zorgsteunpunt.

Marsaki had al in 2006 de ambitie om iets geheel nieuws te doen: een CO2 neutraal project. Het bedrijf had hiervoor drie redenen: de toenemende woonlasten voor bewoners, de steeds strengere regelgeving en de behoefte om maatschappelijk verantwoord te werken. De gemeentes Borssele en Veere hebben daar vervolgens positief op gereageerd. Het was het begin van een zoektocht naar een praktisch, werkend concept.

Rocket science
Patrick Harting omschrijft die zoektocht met gevoel voor humor: "De eerste gedachte binnen Marsaki was: we zijn nog steeds stenenstapelaars. Jongens, dat kan toch anders. We kunnen satellieten bouwen, waarin astronauten in een dun t-shirt rondzweven, terwijl het buiten enorm koud is. Welke installaties zijn daarvoor gebruikt? Kunnen we daar wat mee?"

Maar uiteindelijk, na een lange zoektocht, bleek dat rocket science niet nodig was om de Zeeuwse ambities te behalen. Marsaki koos voor het massief passief concept, dus toch weer 'stenen stapelen' maar dan wél met prefab beton. En niet onbelangrijk: vrijwel iedere aannemer kan het, als er tenminste netjes wordt gewerkt. Maar bij een nieuwe manier van werken gaat er ook wel eens wat mis. Uit de rooktest bleek bijvoorbeeld dat tijdens het plaatsen van de kozijnen de luchtdichte laag was doorboord.



Schoolvoorbeeld
Er wordt op de eerste plaats gestuurd op een sterke beperking van het energiegebruik. Kier en luchtdicht bouwen is erg belangrijk (controle door middel van een rooktest en warmtefoto's is cruciaal). Het levert volgens Harting 50% van de energiebesparing. Vervolgens wordt er goed gebruik gemaakt van duurzame energievoorzieningen zoals warmtepomp, bodemwarmte, collectoren voor warm water, pv en een aansluiting op het net voor het laatste restje uitwisseling. Door de zongerichte oriëntatie maakt het complex optimaal gebruik van daglicht en zonnewarmte. Dit is volgens Harting een belangrijke voorwaarde om de BENG-eis te halen.

Vraaggestuurde ventilatie zorgt voor een gezond leefklimaat. En warmteterugwinning uit de afgevoerde lucht draagt bij aan de verwarming van ruimtes. Het gebruik van zonwering is erg belangrijk in dit concept. Bewoners doen dit zelf, min of meer 'automatisch'. Koeling is over het algemeen niet nodig, ook niet in de zomer.

Het project Nimmerdor staat inmiddels te boek als een schoolvoorbeeld van passief bouwen. In 2012 won het de Passief bouwen award. Het project is ook opgenomen in het 'Excellente Gebieden' programma, en het staat beschreven in de Database Energiezuinig Gebouwd van RVO.nl

Wooneco2 aan de monitor
Marsaki heeft ook een energieneutraal woonconcept ontwikkeld: wooneco2. Helaas ontbreekt het aan tijd om hier tijdens de sessie ook nog uitgebreid op in te gaan (zie de presentatie voor details). Maar Harting vertelt de aanwezigen nog wel iets over de aanpak en de resultaten van de monitoring van het energieverbruik; dit in het kader van de energieprestatiecontracten die zijn afgesloten met de bewoners. Hij geeft aan dat er in eerste instantie veel te veel data werden meegenomen, "bij wijze van spreken op het niveau van stopcontacten. Je moet dan wél een aparte data-analist inhuren om er chocola van te kunnen maken."

Daarom is het doel nu om met zo weinig mogelijk metingen en zo weinig mogelijk data een zo goed mogelijk inzicht te krijgen in het energieverbruik. En volgens Harting lukt dat prima. Het is helemaal niet zo moeilijk om dat ene gezin eruit te pikken, waar een verouderde wasmachine de hele week staat te draaien om alle shirtjes van de voetbalclub te wassen. Met zo iemand neem je dan contact op, en je geeft advies over hoe de kosten beperkt kunnen worden. Verder krijgen alle bewoners ieder kwartaal feedback en advies over hun energiegebruik.

Download de presentatie van Patrick Harting