Monitoring: conditio sine qua non voor NOM

Verslag van de sessie over Monitoring tijdens de ZEN platformbijeenkomst NOM-nieuwbouw i.s.m. Stroomversnelling op 12 oktober – door Anton Coops.

Soms zijn 140 tekens voldoende om een boodschap over te brengen. Leen van Dijke, voorzitter Stroomversnelling, twitterde een week of drie geleden: "Zonder #Monitoring geen #NOM Keur; zonder monitoring geen beeld op woonlastenneutraliteit.. daarom: conditio sine qua non voor #NOM".

De Stroomversnelling heeft scherp op het netvlies hoe belangrijk monitoring in de komende jaren gaat worden. Als we het gedrag van bewoners en de prestaties van de woning niet goed kunnen monitoren, dan hebben we binnen het NOM-concept een flink probleem. Begin 2017 werd daarom de Taskforce Monitoring in het leven geroepen. Niet om samen producten te gaan ontwikkelen, maar om de onderliggende problemen te tackelen. Grotere partijen binnen de Stroomversnelling, zoals BAM, zijn inmiddels al prima in staat om zelf een compleet monitoring-systeem op te tuigen, maar voor veel andere partijen is het nog zoeken, passen en meten - met wisselend resultaat.

Van papieren beloftes naar producten met garanties
Maarten Hommelberg, manager innovatie bij Stroomversnelling, schetst de aanpak van de Taskforce. "De Stroomversnelling wil de weg bereiden; hoe komen we van papieren beloftes tot concrete producten met garanties? Eén van de eerste uitdagingen was het vormgeven van het NOM Keur. De bedoeling is om in de markt een level playing field te creëren, en tegelijk de consument meer inzicht en zekerheid te bieden. Een 'nieuw' onderdeel van het NOM Keur is dat je de metingen van energieprestaties van je woning overhandigt. En je gaat bovendien de bewoners interviewen over hun ervaringen. Deze gegevens worden openbaar, wat leidt tot een grote mate van transparantie. Er zijn inmiddels zeven bouwers die het NOM Keur op propositie aanbieden, en er komen er binnenkort nog zeven bij. Dus het begint goed te lopen."

BAM als eerste aan de bak
"We zagen al snel de uitdagingen rond monitoring in het NOM Keur traject, onder andere bij BAM. Als één van de eersten moesten zij sensoren, een gateway, de cloud en overzichtelijke rapportages aan elkaar zien te knopen. In een half jaar tijd is dat inderdaad gelukt - met een aardig budget - maar hoe doe je dit als kleine bouwer? Dat is een uitdaging, en één van de redenen om de Taskforce Monitoring te starten," aldus Hommelberg. "Maar er zijn meer dingen die zo snel mogelijk beter geregeld moeten worden. Corporaties moeten jaarlijks hun rapportages naar de bewoners krijgen in het kader van de EPV, en dan is het best prettig als vanuit ieder project ongeveer dezelfde soort data wordt aangeleverd. Zover zijn we helaas nog niet. Op dit moment zitten bij corporatie Portaal bijvoorbeeld twee medewerkers full time een bonte verzameling monitoring informatie over te tikken uit onhandige excel sheets. Dat is zonde van hun tijd. Juist omdat we nu nog aan het begin staan van een cruciale ontwikkeling hebben we de kans om dit gezamenlijk goed te stroomlijnen."

Maarten Hommelberg eindigt zijn verhaal met een schets van de werkzaamheden van de Taskforce Monitoring in de komende maanden, en hij doet een oproep aan de aanwezige woningcorporaties om zich te melden. Sessievoorzitter Maarten Georgius (Aedes) biedt meteen aan om zijn naamgenoot hiermee verder te helpen.

TKI Optimaal
In het tweede deel van de sessie komen Dick van Ginkel (Van Wijnen), Giovanni Oorthuizen (BAM, foto) en Marleen Spiekman (TNO) aan het woord. Ze werken samen binnen het TKI Optimaal Traject, waar ook aanbieder BeNext aan deelneemt. Dick van Ginkel geeft aan hoe serieus Van Wijnen het thema monitoring oppakt: "Wij hebben momenteel twee data-analisten full time aan het werk". (Let wel: die doen heel ander werk dan de wat minder fortuinlijke Portaal-medewerkers.) Als toepasselijke opwarmer nodigt Van Ginkel de zaal vervolgens uit om via een appje te peilen waar we met z'n allen aan denken bij de woorden next level monitoring. Het resultaat van de interactieve meting is opvallend: privacy blijkt met afstand het heetste hangijzer te zijn. Zeker een onderwerp om op terug te komen dus, want in deze sessie komt het niet expliciet aan de orde.

Dan wordt het TKI Optimaal Traject verder toegelicht. Aangezien BAM en Van Wijnen diverse NOM-projecten in het veld hebben staan wordt de bewijslast voor het leveren van de gemaakte prestatieafspraken steeds belangrijker voor deze ontwikkelaars. Het TKI Optimaal-consortium wil nu een volgende stap zetten in NOM-monitoring door het proces van data-inzameling te verbeteren, de hoeveelheid sensoren te minimaliseren en automatische analyses op de data los te laten. Hierdoor kan de dienstverlening richting de eindgebruiker verbeterd worden en kan er op de (substantiële) kosten worden bespaard.

Monitoring en optimalisatie
"Beter monitoren leidt tot het opsporen van kieren en naden, je kunt je warmtepomp beter inregelen, je kunt bewoners een app geven, of zonodig een energiecoach eropaf sturen. Zeker bij opschaling van NOM-nieuwbouw moet monitoring goed geregeld worden," zegt Marleen Spiekman. En Giovanni Oorthuizen legt uit hoe je bewoners kunt adviseren op basis van data: "Het unieke van TKI Optimaal is dat we vrij goed kunnen zien wat de oorzaak is van een hoog energieverbruik. Licht het aan de bouwkwaliteit? Aan de inregeling van de installaties? Of aan het gedrag van de bewoners? Dat soort inzicht krijg je onder andere uit de algoritmische bewerking van data. Er zijn enorme verschillen per woning als het gaat om energieverbruik. Maar we weten nu bijvoorbeeld al veel beter welk menselijk gedrag de meeste invloed heeft. Het gaat dan om ventileren met de ramen open, douchen, stookgedrag van de buren en de thermostaatinstelling."

Het Optimaal-traject duurt twee jaar. In onder andere een project van Van Wijnen in Ermelo wordt er inmiddels gemonitord. TNO gaat met de gegevens aan de slag. Ook in 2018 wordt er op diverse plekken gemeten en in 2019 zal er een eindrapportage komen. In de zaal is er nu al veel belangstelling voor de meetgegevens en de resultaten.

Presentatie Maarten Hommelberg (Stroomversnelling)
Presentatie TKI Optimaal