Tonica en Largo: de geleerde lessen

Verslag van de sessie over de leerpunten uit het Woonbelevingsonderzoek ZEN-woningen tijdens het ThuisCongres ‘BENG! ZO DOE JE DAT’, met Louis van Loon (BPD) en Claudia Bouwens (Lente-akkoord/ZEN) – door Anton Coops.

Ruim 90% van de bewoners is (zeer) tevreden over hun ZEN-woning. Dat blijkt uit een bewonersonderzoek naar woonbeleving in ZEN-woningen. Vooral de energiezuinigheid en de temperatuurbeleving scoren hoog, maar op sommige punten is er nog ruimte voor verbetering. Voorlichting over de installaties bijvoorbeeld kan een stuk professioneler.

Claudia Bouwens begint de sessie met een korte presentatie die naadloos aansluit op haar plenaire inleiding over het woononderzoek. Aan de hand van een paar statistieken schetst zij eerst een beeld van de respondenten. Het meest opvallend is dat ruim 60% hoog opgeleid is. Dat is relevant gezien de klachten over de matige voorlichting over werking en onderhoud van de installaties.

Koel in de zomer
“Bij warm weer blijft de woning lekker koel.” Wel 92% van de bewoners die een actief koelsysteem hebben, in de vorm van een bodemwarmtepomp, is het eens met die stelling. Dat is een opsteker. En meer goed nieuws: bewoners hebben geen problemen (meer) met systeem D-ventilatie. Er is geen noemenswaardig verschil tussen de waardering voor systeem C en systeem D. Het Vathorst-effect is bij de bewoner dus verdwenen. Balansventilatie scoort juist wat hoger dan mechanische ventilatie als het gaat om beleving van comfort. Een duidelijk negatief effect op de comfortbeleving zien we echter bij de combinatie van vloerverwarming en roosters; die leidt tot 37% klachten over tocht!

Herrie en rommelige voorlichting
Geluidsoverlast blijft een belangrijk aandachtspunt: 17% is hier (zeer) ontevreden over. Er zijn klachten over het geluid van de ventilatie, de warmtepomp en het leefgeluid van de buren. En 57% van de bewoners vindt dat de voorlichting beter kan. Dat heeft niet zozeer te maken met de keuze van het medium (mondeling, schriftelijk, online) maar met de aandacht die wordt besteed aan het maken en verspreiden van de juiste informatie.



Naar aanleiding van de uitkomsten van het onderzoek is de ZEN-themagroep die vier jaar geleden de brochure ‘Communicatie bij ZEN-woningen’ maakte opnieuw bij elkaar gekomen. Er is een nieuwe, up-to-date brochure over bewonerscommunicatie in de maak, die nog voor de zomer gepresenteerd wordt.

Tonica en Largo
De Sliedrechtse projecten Tonica en Largo van BPD werden door bewoners het hoogst gewaardeerd op de aspecten binnenklimaat, wooncomfort, licht, verse lucht, geluid en energie. Projectleider Louis van Loon is heel blij met dit resultaat. "Maar ik vind dat de bewoners en het klimaat de echte winnaars zijn." Van Loon gaat in op de lessen die BPD heeft geleerd van de twee projecten.

Informatievoorziening
Louis van Loon beaamt dat er op het gebied van bewonersvoorlichting ruimte is voor verbetering. “De informatie moet volledig zijn, en begrijpelijk voor leken. En voorlichten moet je niet alleen doen op het moment van verkoop maar ook daaraan voorafgaand, zodat mensen weten welk soort woning ze kopen, en wat er anders is vergeleken met de woning die ze verlaten. Daarbij is het belangrijk dat de betrokken makelaars heel goed gebrieft worden, dus besteed zorg aan een goede kick-off met de verkopers.”

“Omdat bewoners op het moment van oplevering een beetje op een roze wolk leven is dit niet het beste moment om technische voorlichting te geven over de installaties. Het is dus goed om op een later moment, misschien een half jaar na dato, nog een keer een coachmoment te organiseren. Hetzij voor het hele project of persoonlijk.”

Er is gekozen voor een luchtwarmtepomp om het project financieel rendabel te maken. Uit het tevredenheidsonderzoek blijkt echter dat de bewoners teleurgesteld zijn over het ontbreken van actieve koeling. “Achteraf gezien een gemiste kans”, vindt Louis van Loon.

Blijf om je heen kijken
De projecten Tonica en Largo hebben BPD meer nieuwe inzichten opgeleverd. “De kopers van NOM-woningen rijden vaker een elektrische auto dan andere mensen, en dan moet je het aantal laadpalen dus goed afstemmen op wijkniveau. In de sfeer van kopersopties zou je bijvoorbeeld ook een boilervat met een grotere capaciteit moeten aanbieden. En ook al voldoe je aan de geluidsnormen, het is toch belangrijk om alert te zijn op de geluidsoverlast van installaties. Daar kun je ook iets aan doen door bijvoorbeeld geluidswerende kasten als optie aan te bieden.”

“Oplossingen die zich hebben bewezen in eerdere projecten kunnen niet automatisch naar een nieuw project gecopy-pastet worden. Dat gaat bijna altijd fout. Blijf dus om je heen kijken wat voor jouw specifieke project de beste oplossing is. En bespaar niet op adviseurs. Mijn ervaring is dat er bij dit soort projecten meer gerekend en opnieuw nagedacht moet worden. Dat werkt niet als je de adviseur met een beperkt budget op pad stuurt.”

“En houd gedurende het project vast aan je duurzame uitgangspunten met het hele bouwteam. Anders heb je kans dat je tijdens de rit zaken uit het oog verliest en het uiteindelijk niet lukt om er een duurzaam project van te maken.”

Vragen over voorlichting
V: Als de eerste koper de woning doorverkoopt, hoe kun je er dan voor zorgen dat de tweede bewoner de juiste voorlichting krijgt?
A: Zolang er een lopend onderhoudscontract is gaat dat goed, maar het is inderdaad een aandachtspunt. Bij corporaties heb je daar mensen voor. Maar bij een NOM-woning werkt het niet meer om alle papieren in de meterkast te hangen.

V: Bewoners van deze twee projecten hebben een app-groep gemaakt, speciaal om informatie uit te wisselen over goed gebruik van de installaties en een duurzame levensstijl. Is het geen idee om daar meer me te doen?
A: We kennen het fenomeen van de app-groep of de Facebook-pagina. Dat gebeurt bij negen van de tien projecten. Dat houden bewoners meestal voor zichzelf dus BPD zit daar niet echt in. Digitale informatie-uitwisseling houdt meestal op na de oplevering, daar ligt op zich nog een kans.

Download de presentatie van Claudia Bouwens

Download de presentatie van Louis van Loon