• Artikel

Verslag themagroep Losmaakbaarheid 7 maart: waarde van losmaakbaar bouwen hangt af van het grotere plaatje

Losmaakbaarheid is een belangrijke indicator binnen het raamwerk van Het Nieuwe Normaal (HNN). Het idee is, dat als materialen en/of componenten droog gemonteerd zijn, je deze ook weer kunt demonteren en hoogwaardig kunt hergebruiken. Dat maakt de milieu-impact van het bouwen kleiner. Maar zo eenvoudig blijkt het nog niet te zijn. Peter Kuindersma (Ingenii Bouwinnovatie) beschrijft losmaakbare details en werkt met de themagroep Losmaakbaarheid van Lente-akkoord 2.0 aan een publicatie.

Verslag door Henk Bouwmeester van de bijeenkomst van de Themagroep Losmaakbaarheid, 7 maart 2024

Voorbeelden

Kuindersma heeft een groot aantal ontwerpers, bouwers en leveranciers benaderd om details te delen. Vanuit een groslijst van 20 à 25 zijn tot nu toe acht losmaakbare details uitgewerkt. Voorbeelden zijn aansluitdetails van wanden en gevels, zowel voor CLT, HSB als betonbouw, een losmaakbare binnenspouw, steenstrips op HSB, een houten draagstructuur, een aluminium vliesgevel en losmaakbaar metselwerk. Het is de bedoeling van al deze losmaakbare details de kosten en (milieu)baten te kwantificeren en leerpunten of mogelijke conflicten aan te geven. Het is de bedoeling om minstens vijftien van dergelijke details uit te werken.

Spraakverwarring

Het is niet altijd mogelijk om de precieze details boven tafel te krijgen. Soms rusten er patenten op of zijn bepaalde gegevens niet bekend. Er heerst ook nogal eens spraakverwarring: wat is losmaakbaarheid nu precies? Het gaat meestal niet om de elementen zelf, maar om de koppelingen tussen twee of meer elementen. Daarbij kun je losmaakbaarheid op verschillende niveaus bereiken: op productniveau, elementniveau en op het niveau van complete modules. De definitie van losmaakbaarheid moet scherper worden afgebakend. Complicerend is dat niet alle losmaakbaar bevestigde elementen dat uiteindelijk ook zijn. Zijn bijvoorbeeld de schroeven waarmee HSB-elementen aan elkaar zijn gemaakt, als het gebouw er eenmaal staat, ook nog bereikbaar? Of is daar iets anders aard-en-nagelvast voorgebouwd? Je moet losmaakbaarheid dus ook op gebouwniveau definiëren.

Milieuwinst

Daarnaast is de milieuwinst van losmaakbaarheid niet altijd helder. De milieuwinst kan groot zijn in een tijdelijk gebouw of als een element iedere tien jaar wordt vervangen. Maar wat als een element 70 jaar meegaat? Voor een losmaakbaar detail is vaak extra materiaal nodig, waardoor de milieuwinst teniet gaat als het element slechts zelden wordt losgemaakt. Juist koppelstukken hebben veel milieu-impact. Je moet de winst daarom ook relateren aan een uitgangssituatie waarin eenzelfde element niet-losmaakbaar is gemonteerd. De themagroep wijst erop dat het belangrijk de uiteindelijke milieuwinst meetbaar te maken. Dat geeft je de argumenten om wel of niet voor een losmaakbaar detail te kiezen.

Waardering van losmaakbaarheid

Losmaakbaar bouwen gaat pas vliegen als het op één of andere manier in geld of regelgeving wordt gewaardeerd. Er moet een incentive zijn. In de MPG komt het indirect en slechts ten dele tot uitdrukking: alleen hergebruik leidt in beperkte mate tot een lagere MPG-score. En omdat de hergebruikspotentie groter is als een element losmaakbaar is, kan losmaakbaarheid indirect tot uitdrukking komen. Erg overtuigend is dat niet. Een andere optie is de losmaakbaarheidsindex aan de hand van de verzamelde details concreter invulling geven. Dan kan dat apart worden gewaardeerd. Daarnaast kan losmaakbaarheid voor vastgoedeigenaren interessant zijn als dat bijvoorbeeld leidt tot meer flexibiliteit. Als een vaste gebouwstructuur dankzij losmaakbare elementen meer verschillende invullingen kan krijgen, heeft zo’n gebouw meer waarde. Voor beleggers is dat nu nog niet meetbaar waardoor het ook niet in acquisitiewaarde tot uitdrukking komt. Bij taxaties speelt duurzaamheid een rol. Daarbinnen is het thema losmaakbaarheid nog in ontwikkeling.

Why, what, how?

De detailbeschrijvingen geven antwoord op de ‘how’-vraag. In de publicatie van Lente-akkoord 2.0 is het belangrijk deze beschrijvingen te voorzien van een duidelijke context die antwoord geeft op de vragen ‘why’ en ‘what’. De publicatie van CB’23 ‘Leidraad losmaakbaar detailleren’ biedt daarvoor een basis. Losmaakbaarheid is geen doel op zich. Het gaat om beperking van de milieu-impact. Losmaakbaarheid kan een middel zijn. Of het doel daarmee bereikt kan worden, hangt af van meerdere factoren, waaronder het niveau van losmaakbaarheid, de herbruikbaarheid en recyclebaarheid van elementen en de tijdelijkheid van een gebouw. Je moet altijd het grotere plaatje in de gaten blijven houden.

Themagroep

De themagroep Losmaakbaarheid van Lente-akkoord 2.0 wil een corpus van voorbeelden beschrijven zodat bouwpartijen daarmee direct stappen kunnen zetten. Aan de andere kant wil de themagroep vanuit de praktijk aanbevelingen doen voor regelgeving die werkt.

Downloads

Platform CB’23 – Leidraad Losmaakbaar detailleren

Verslag van de bijeenkomst op 31 oktober: ‘Handen en voeten geven aan losmaakbaar bouwen’.