Lente-akkoord Eindcongres: terugblikken op een succesvol programma

In de niet bepaald energiezuinige maar toch duurzame Prins Maurits-kazerne in Ede komen op 28 september ‘21 ruim honderd mensen bij elkaar voor een feestje. Het is de laatste bijeenkomst van het Lente-akkoord, waar dertien jaar lang energiezuinige nieuwbouw centraal stond, met als doel klimaatneutrale nieuwbouw.

Het programma, dat sinds 2015 Lente-akkoord Zeer Energiezuinige Nieuwbouw (ZEN) heette, telde vele bijeenkomsten, maar de laatste anderhalf jaar waren we veroordeeld tot het platte scherm. Het is vandaag voor velen sinds lang weer eens een live-ontmoeting sinds de opheffing van de corona-beperkingen. Gespreksleider Talitha Muusse laat daarom voor de zekerheid de zaal oefenen om ouderwets bijval met applaus of gejuich, en teleurstelling met oehhs en ahhs te uiten.

Het eerste kabinetsbrede klimaatbesluit - Jacqueline Cramer
De afsluiting van het Lente-akkoord is met recht een feestje. Een feestje omdat projectontwikkelaars, bouwende bedrijven, adviseurs, leveranciers en corporaties een concrete methode ontwikkelden om kennis te delen. En omdat het wel degelijk mogelijk is om ambitieuze doelen te halen. Concreet: 25 procent CO2-reductie in de bouwsector in 2011, vijftig procent in 2015 en (bijna) honderd procent, dus bijna energieneutrale nieuwbouw in 2020, zo houdt toenmalig Milieuminister Jacqueline Cramer de zaal voor. Ze is aanwezig per scherm, niet vanwege corona, maar vanwege verplichtingen op de universiteit.

"Het Lente-akkoord was de eerste keer dat het klimaatbeleid tot een ‘kabinetsbreed’ besluit leidde", herinnert Cramer zich. Over de per sector aangewezen doelen, zoals voor de bouw zes tot elf Megaton in 2020, was in 2008 slechts weinig gekibbel. Als coördinerend minister spreekt Cramer van een soepel proces om de koek van de emissiereductie te verdelen. "We hebben wel met de bouwsector gestoeid, maar we slaagden er in met zijn allen te komen tot een aanpak die tevens tot technische vernieuwing in de bouw en nieuwe werkgelegenheid zou leiden." Het vervult Cramer met trots dat die aanpak leidde tot een wettelijke verankering van de genoemde CO2-reducties in het Bouwbesluit.

‘Open eindje’ is wel dat bestaande bouw nog een lastige opgave is, waarbij het vanzelfsprekend doorslaggevend is om de woningcorporaties en branche-organisatie Aedes bij het proces betrokken te houden. "Belangrijk is om uitvoerders mee te nemen in het onzekere proces van innovatie. De grootste verdienste van het Lente-akkoord is dat er in gehele bouw een collectief proces is ontstaan."



Lente-akkoord stimuleerde 'voordenken' - Benno Oosterom
"Ik herinner me nog goed dat Claudia Bouwens van NEPROM september 2008 enthousiast mijn kantoor kwam binnen lopen", blikt Benno Oosterom terug. De toenmalig directeur van Trebbe Bouw was snel overtuigd. "Ik zag kansen om beweging in de bouw te brengen, te anticiperen op nieuwe wetgeving. Ik noem dat ‘voordenken’ , en precies dat is gebeurd", aldus Oosterom. Als voorzitter van de Stuurgroep Lente-akkoord is hij trots, omdat de neuzen in de bouw dezelfde kant op zijn komen te staan. "Er is een innovatie tot stand gekomen van een omvang die we van tevoren niet hadden bedacht. En vooral ook is bereikt dat bewoners meer tevreden zijn."

Lente-akkoord doorbrak concurrentie tussen bouwers - Jos de Vries
Namens BPD raakte Jos de Vries rond 2010 betrokken bij het Lente-akkoord en ook hij roemt de verandering die in de bouwwereld op gang is gebracht. "Van de onderlinge concurrerende verhoudingen tussen bouwende bedrijven en de gewoonte om ‘foefjes’ voor zichzelf te houden, is er vertrouwen gegroeid om kennis te delen en daardoor met leveranciers ook schaalgrootte te bewerkstelligen", aldus De Vries, die de bijnaam ‘encyclopedie van het duurzaam bouwen’ geniet.

Het Lente-akkoord heeft volgens De Vries niet zozeer een versnelling, maar wel een onmiskenbare transitie bewerkstelligd, met ‘gasloos’ bouwen en de geheel nieuwe BENG-richtlijnen (in plaats van de EPC) als hoogtepunt. Anno 2021 is urgentie groter geworden. "De versnelling, ook voor de bestaande bouw, moeten we nu voor elkaar krijgen. De stoomlocomotief moet voortgaan. De schaalgrootte wordt dan nog groter, en dat maakt de innovaties meer haalbaar en meer betrouwbaar." De Vries is ook te spreken over het niet alleen centraal stellen van techniek, maar vooral ook de consument tot middelpunt te maken. Een richting die vooral na 2015 met het ZEN-platform werd ingeslagen. "We vroegen ons af ‘wat doen we de woonconsument allemaal aan’ en benadrukten sindsdien het wooncomfort en de gezondheid van een goed geventileerde, bijna energieneutrale woning."



Lente-akkoord stimuleerde heldere taal - Henk Bouwmeester
De kracht van het Lente-akkoord is onmiskenbaar. Het ontwikkelen en uitwerken van prestatie-eisen van BENG, ventilatie en hittestress in woningen’, met onnavolgbare afkortingen als ‘TO juli’ leidde ook tot een abacadabra, vond Henk Bouwmeester. "Vaak kon ik pas na één of anderhalf uur begrijpen ‘aha, dáár gaat het over!’. En vaak moest ik dan na afloop nog bellen om na te gaan wat de deskundigen nou precies bedoelden", overigens ook een ervaring van de andere scribenten van de club van ‘lange mannen’ die pal stonden voor verslagen van expertmeetings. "De rol van een tekstschrijver is schurende begrippen in heldere taal om te zetten. Frappant vond ik ook dat deskundigen zelf soms glazig keken maar niet vroegen aan hun vakgenoten ‘wat bedoel je’." Het is dankzij het doorvragen van Bouwmeester dat de oogst van het Lente-akkoord bestaat uit een schat van kennis die in heldere brochures, fact-sheets en graphics is opgeschreven en geïllustreerd.’

Lente-akkoord zorgde voor trotse bewoners van nieuwbouwwoningen - Claudia Bouwens
De onbetwiste hoofdrolspeler is Claudia Bouwens, die namens de partners gedurende dertien jaar de kar trok. Vanaf het begin had zij een fijne neus voor het duiden van ‘onuitgesproken zaken’. Een voorbeeld: "In 2009 hadden we een volle zaal waarin werd geconstateerd dat de opleverkwaliteit van de nieuwbouw zo slecht was geworden. Mensen verzuchtten ‘waar zijn de opzichters gebleven?’ Dat leidde tot een brochure ‘kop-staart’-aanpak, waarin we twintig maatregelen op een rij zetten voor verbetering van de bouwkwaliteit. Dat was een hoogtepunt."

Bouwens roemt ook het Ministerie van BZK, dat gedurende dertien jaar lang niet alleen de financiering garandeerde maar ook meedacht over de match tussen de nieuwe kennis en de regelgeving. Claudia Bouwens bezocht mensen, maar zat ook dagen te bellen. "We werden door onze leden van onze stuurgroep regelmatig getipt over zaken. ‘Dit gaat helemaal niet goed’. Ik belde dan andere mensen op om het te checken, en bracht daarna vaak een themagroep bijeen met als doel om een factsheet te maken met do’s en don’ts over het onderwerp. Bijvoorbeeld over bewonerscommunicatie."

Spannend noemt Bouwens het ZEN congres 'Aardgasvrij bouwen, zo doe je dat!', waar Ferdi Licher (directeur Bouwen en Energie ministerie BZK) bekend maakte per 1 juli gasloos bouwen te verplichten. Er ging een siddering door de zaal: "Wát! In drie maanden??’ Het was echter onvermijdelijk vanwege de aardbevingen in Groningen. Consumenten begonnen om gasloze woningen te vragen. Gelukkig waren we een jaar eerder al begonnen met een themagroep Aardgasvrije Nieuwbouw en hadden we op het congres de brochure klaar met zes methoden om deze ambitie te bereiken."



Bouwens is blij als ze op housewarmingsparties komt en bewoners trots vertellen over hun vloerverwarming, zonnepanelen en hun balansventilatie. "Het is echter goed om een punt achter dit succesvolle programma te zetten, want we hebben de doelen uit 2008 gerealiseerd. Als we verder willen, moeten we opnieuw met elkaar het doel en de piketpaaltjes vaststellen. Uiteindelijk willen we naar energieleverende woningen. Voor grondgebonden nieuwbouwwoningen is dat nu al mogelijk. De ontwikkelde methodiek van expertmeetings en factsheets over innovaties, struikelblokken en nieuwe wetgeving, samen met vier brancheverenigingen blijft echter goed bruikbaar. De ZEN-aanpak heeft volgens Bouwens de juiste toon, met de nadruk op comfort, betaalbare huizen en de energierekening en slogans als ‘de toekomst huist in jou’. Het ZEN filmpje werd al 100 duizend keer bekeken.

Tekst: René Didde
Beeld: Loesje Praktijken


Algemene presentatie eindcongres