Lokaal opgewekt, lokaal toegepast

Door René Didde

Henk de Hartog van de ZON Energiegroep heeft een droom. Op bedrijventerrein 't Panhuis Kesteren in de gemeente Neder-Betuwe (voorheen Echteld, Ochten, Kesteren, Opheusden en Dodewaard) wil De Hartog lokaal opgewekte energie totaal lokaal toepassen. Volledige zelfvoorzienend en gebalanceerd lokale energieopwekking en energiegebruik is het devies. De Hartog gaf recent een uiteenzetting in de ZEN-themagroep Energie op gebiedsniveau.

Renewable Smartfield Lab Neder-Betuwe heet het project. 'Dus alle lokaal opgewekte elektriciteit en warmte zelf benutten, op het bedrijventerrein, of in het dorp. We willen niets terugleveren aan het net', zegt hij. Ondernemers krijgen bij afname boven de 100 duizend kWh namelijk al een hele hoge korting op fossiele stroom. 'Zij schieten dus niet zoveel op met saldering en vanwege de kosten voor een aansluiting duurt het veel langer voordat ze hun investering terugverdienen.'

Electriciteitswet omzeilen
Er staan al 8 windmolens (langs de A15) en de strook biedt zoekruimte voor meer windturbines. Het projectteam streeft voorts naar een 'zonneveld' van ongeveer 20 hectare, naast het zoveel mogelijk plaatsen van zonnepanelen op onbenutte daken. In de Warmtewet is het aan vergunninghouders toegestaan om de warmte onderling te verdelen. De restwarmte van het ene bedrijf kan nuttig zijn voor het andere bedrijf. De Warmtewet staat toe dat een bedrijf zowel netbeheerder/distributeur is als leverancier. In de Elektriciteitswet is dit door de scheiding van gereguleerde netbeheerder en commerciële energieleverancier vooralsnog onmogelijk. Nu moet er bij decentrale opwekking een aansluiting op het energienetwerk worden gemaakt, vaak tegen hoge kosten. De Hartog wil nu een uitzonderingspositie bewerkstelligen via de experimentenregeling van de Elektriciteitswet en vijf bedrijven op het industrieterrein aan elkaar koppelen.

'De ondernemers doen alle gangbare investeringen zelf. De onrendabele top in de business-case wordt gesubsidieerd. De terugverdientijd daalt dan van 11 naar 7 jaar. Ze streven naar een rendement van 6 tot 7 procent. ' De vijf ondernemers denken 500 duizend kubieke meter gas per jaar te besparen en een slordige 20 MWh aan duurzame elektriciteit op te wekken. Behalve de ondernemersvereniging werken ook Hogeschool Arnhem Nijmegen, TU Delft en adviesbureau Witteveen + Bos mee.

Opslag tegen lage kosten
Door de optimale balans tussen het aanbod van stroom en warmte, kunnen de ondernemers de energie zo efficiënt mogelijk opslaan. 'Een mix tussen industrie en consument is economisch noodzakelijk. Opslag tegen lage kosten speelt daarbij een essentiële rol', zegt De Hartog. Daartoe werkt hij onder andere samen met Elestore en Dr.Ten. Beide bedrijven ontwikkelen opslagsystemen (respectievelijk met waterstof/bromide en zout water) die de ambitie hebben om de kostprijs voor opslag te verlagen tot 5 cent per kWh. Binnen het topconsortium voor kennis en innovatie (TKI) Urban Energy wordt gewerkt aan een grootschalige opslag (groter dan 50 kW) in Emmeloord.

Op gebouwniveau is al veel bereikt, zegt De Hartog, die eerder op het ZEN-festival in Den Bosch een pitch verzorgde over HERO-balancer, een zelflerend algoritme dat de duurzaam opgewekte warmte optimaal in balans brengt met de behoefte van de gebruikers. 'De uitdaging is nu om op gebiedsniveau, met name bij de industrie, meer warmte en duurzame stroom te benutten en overbelasting van het net tegen te gaan. 'Windturbines stilzetten, zoals in Duitsland gebeurt, moeten we in Nederland voorkomen', aldus De Hartog.

Provincie Gelderland kijkt mee
De provincie Gelderland is geïnteresseerd in het experiment. Neder-Betuwe zou als casestudy kunnen fungeren om 250 industrieterreinen in de provincie 'slim' te maken. Ook de koppeling met woningen is interessant. 'Bewoners vormen een stabiele groep. Van 7 tot 19 uur is de industrie hoofdafnemer; van 19 uur tot diep in de avond en de volgende ochtend zijn de bewoners de belangrijkste afnemers van stroom en warmte.'

Met de bewoners in het gebied wordt uitvoerig gecommuniceerd over het concept van 'opwekking van energie door, voor en met de omgeving'. De Hartog: 'Windmolens zullen de meeste impact hebben. Bewoners houden ook keuzevrijheid voor energieleveranciers. Er zijn verschillende decentrale oplossingen voor warmte, al is het niet efficiënt dat bewoners nog aardgas blijven ontvangen.'

De locale ESCO regelt alles, inclusief eventuele storingen. De grote verscheidenheid aan opwekking staat borg voor geringe storingen. Bewoners betalen 'niet meer dan anders' (NMDA). De verwachting is dat de energienota uiteindelijk lager zal uitvallen, aldus De Hartog. 'Experimenten tonen besparingen van 15 tot 30 procent. Opschaling van de experimenten zal een beter inzicht opleveren. Daardoor zal ook het draagvlak onder bewoners toenemen. Ze zullen de voordelen ervaren. De overheid moet meedoen in deze transitie.'