Mitros en Heijmans realiseren BENG in hoogbouw

Terwijde Zuidoost wordt een complex met 121 levensloopbestendige driekamerappartementen, gedeeltelijk met vier en gedeeltelijk met negen verdiepingen. Jop van Buchem (Mitros) en Dennis Kuijt (Heijmans) geven een toelichting.

Mitros wil innovatieve bouwconcepten op het gebied van duurzaamheid stimuleren. Voorwaarde is dat de huurder daarvan kan profiteren. Vanuit die ambitie wil Mitros nu al leren hoe het is om te bouwen volgen BENG. Juist ook in hoogbouw. Bij de nieuwbouw in Terwijde Zuidoost zijn de voorgenomen BENG-eisen daarom voor inschrijving aan bouwpartijen opgelegd. Een tweede eis was dat iedere woning een individueel systeem zou krijgen, dus ook geen aansluiting op de stadsverwarming en PV gekoppeld aan iedere afzonderlijke woning.

Aanbesteding

Op basis van een schetsontwerp heeft Mitros het project meervoudig onderhands aanbesteed op basis van een kwalitatief kader en een richtinggevend prijsplafond. Toetsing vond plaats onder supervisie van de gemeente. Heijmans heeft met een tenderteam de opdracht verworven, in samenwerking met Groosman Rotterdam, Houben architectuur Capelle aan den IJssel en Noorman Bouw- en milieuadvies Groningen. Voortbouwend op de schets is een ontwerp gemaakt met een laagbouwdeel met vier woonlagen en een hoogbouwdeel met negen woonlagen.

BENG-maatregelen

Om aan de voorgenomen BENG-eisen te voldoen, is allereerst de energievraag beperkt. Daarvoor zijn de plattegronden compact gehouden. Zo krijgt het hoogbouwdeel zeven appartementen per verdieping. Verder voldoet de thermische isolatie aan hoge eisen. Gevels en begane grondvloer krijgen een Rc-waarde van minimaal 5, daken minimaal 8 en overal wordt drievoudig glas geplaatst. Verder wordt er zeer luchtdicht gebouwd (Qv,10 maximaal 0,25). Qua installaties krijgen de woningen balansventilatie met warmteterugwinning en een luchtwarmtepompboiler voor warm tapwater. Verwarming vindt plaats met elektrische radiatoren. In totaal krijgt het complex 830 PV-panelen van 375 Wp per stuk op de hoofddaken. De panelen worden in oost-westrichting geplaatst onder een hellingshoek van 15⁰. Met dit ontwerp voldoet het appartementencomplex aan de drie voorgenomen BENG-eisen.

• Energiebehoefte (BENG 1) 22,7 kWh/m2

• Primair energieverbruik (BENG 2) 24,8 kWh/m2

• Aandeel hernieuwbare energie (BENG 3) 51%

Puzzel op dak

Het was een behoorlijke puzzel om op de daken voldoende ruimte te vinden voor alle aan- en afvoerpunten voor lucht (ventilatie en warmtepompboiler) en alle PV-panelen, zegt Dennis Kuijt. Zo wordt bij het hoogbouwdeel een frame over de luchtkanalen gemaakt, waar de PV-panelen op worden geschroefd. In het laagbouwdeel wordt lucht voor de warmtepompboiler afgezogen vanuit de parkeerlaag.

Twijfels over koeling

Deelnemers aan de sessie zijn kritisch over het ontwerp. In de eerste plaats omdat de woningen volgens het ontwerp geen mogelijkheid hebben voor passieve of actieve koeling. Men waarschuwt dat de kans op oververhitting wordt onderschat en dat tijdens een langere warme periode de warmte niet kan worden afgevoerd. “In dit soort compacte gebouwen is koeling het grootste knelpunt,” stelt één van de deelnemers. Gideon Goudsmit merkt op dat het mogelijk is om koude lucht die afkomstig is van de luchtwarmtepompboiler te gebruiken voor koeling: “Dat kan vrij eenvoudig door een wisselklep te monteren.”

Twijfels over zonnestroom

De deelnemers zijn ook kritisch over de elektriciteitshuishouding. Verwarming met elektrische radiatoren kost relatief veel elektriciteit. Dat wordt deels gecompenseerd met een forse hoeveelheid zonnepanelen. Het net wordt daardoor zwaar belast. De netbeheerder is erover ingelicht en heeft er geen opmerkingen over gemaakt, reageert Kuijt. Bij de berekende energierekening voor de huurders is Heijmans uitgegaan van de salderingsregeling waarbij de vergoeding voor geleverde zonnestroom gelijk is aan de prijs voor afgenomen elektriciteit. Maar in 2020 vervalt die regeling. Dan ontvangen bewoners een terugleververgoeding voor zonnestroom die een stuk lager zal zijn. Hoeveel de huurders dan moeten gaan betalen, is niet berekend.

Verslag van de sessie over BENG bij hoogbouw met Jop van Buchem (Mitros) en Dennis Kuijt (Heijmans) tijdens de ZEN Platformbijeenkomst op 11 september 2018 – door René Didde.