Het Kompas Biobased Bouwkosten geeft houvast

“De Nationale Aanpak Biobased Bouwen is opgezet met één helder doel: biobased bouwen opschalen.” legt Carel Aartsen van Building Balance uit. De Nationale Aanpak Biobased Bouwen (NABB) streeft ernaar dat vanaf 2030 minimaal 30% van alle nieuwbouwwoningen voor 30% uit biobased materialen bestaat: de zogenoemde 30-30-30-regel. Building Balance is de uitvoeringsorganisatie van deze aanpak.

“Dat is ambitieus en brengt concrete uitdagingen met zich mee” vervolgt Carel Aartsen. “De sector moet opschalen en je ziet een sterke ontwikkeling naar conceptmatige bouw, bij sommige grote ontwikkelaars tot meer dan vijftig procent. De markt reageert daar sterk op met veel innovatie in woonconcepten.”

"Die transitie vraagt om een andere manier van werken, zeker als je kostenneutraal wilt blijven bouwen met biobased materialen. En precies daarvoor is het Kompas Biobased Bouwkosten ontwikkeld, om in die nieuwe aanpak grip te houden op de kosten."

Het Kompas

Vanuit een samenwerking tussen Alba Concepts en Building Balance ontstond het Kompas Biobased Bouwkosten: een praktisch instrument dat ontwikkelaars, bouwers en andere stakeholders helpt om onderbouwde keuzes te maken, risico’s te beperken en biobased bouwen op te schalen, zonder verrassingen achteraf. Het kompas is nog volop in ontwikkeling.

Jip van Grinsven van Alba Concepts legt uit wat het Kompas precies is: De tool ondersteunt partijen bij het maken van slimme keuzes, met een expliciete focus op de relatie tussen beslissingen en hun impact op bouw- en investeringskosten. Van stedenbouwkundige kaders tot bouwplaatsorganisatie, van programma van eisen tot aanbesteding: het Kompas laat zien hoe je biobased ambities vertaalt naar concrete, uitvoerbare en betaalbare projecten.

Het Kompas Biobased Bouwkosten wordt geen onderzoeksrapport, benadrukt Van Grinsven, maar een interactieve tool. “Het Kompas is thematisch opgebouwd. Elk thema behandelt een cruciaal onderdeel van het ontwikkelproces, zoals planvorming, ontwerp, aanbesteding of uitvoering. Bij elk thema horen concrete praktische tips voor verschillende stakeholders. In totaal zijn er nu ruim zestig van zulke tips, die we op een website bundelen. Iedereen die met biobased bouwen bezig is, vindt hier nuttige handvatten om kosten te beheersen en kwaliteit te waarborgen.”

Het Kompas laat zien hoe je biobased ambities vertaalt naar concrete, uitvoerbare en betaalbare projecten.

Een belangrijk inzicht dat naar voren komt: op prijs concurreren met houtbouw is mogelijk, mits je goed omgaat met keuzes in het ontwikkelproces. “Bijvoorbeeld: kies één bouwmethode, zoals alleen hout. Combineer je beton en hout, dan stijgen de kosten door complexere logistiek en uitvoering.”

“De bouw is versnipperd”

Berri de Jonge, innovatiemanager bij Plegt-Vos, belicht de praktijk vanuit de bouwketen. “De bouw is versnipperd met veel fases en partijen,” zegt hij. “Van programmeren, ontwerpen, bouwvoorbereiding tot realisatie, elke fase kent andere mensen en kennis. Dat leidt tot fragmentatie: we vinden het wiel telkens opnieuw uit en leren te langzaam.” Hij benoemt een voorbeeld waarvan het publiek in de lach schiet: “Het kleinste kamertje van het huis: het toilet. Alleen daarvoor zijn al elf partijen betrokken die allemaal meerdere keren langs moeten komen.”

Het verschil in afval tussen traditionele betonbouw en industrieel bouwen is enorm: van 4.200 kilo per woning naar 80 tot 95 procent minder.

Plegt-Vos zet juist in op geïntegreerd bouwen, waarbij kennis en processen beter samenkomen. “Dat doen we door industrialisatie en prefabricatie,” legt de Jonge uit. “We bouwen nu bijvoorbeeld aan een slimme huizenfabriek in Almelo die 2D- en 3D-biobased woningcomponenten gaat maken. Zodra die helemaal draait, kunnen we tot 10.000 woningen per jaar maken. Dat schaalvoordeel verlaagt de kosten met zo’n 20 procent.”

Hij benadrukt ook dat niet alle kosten omlaag hoeven. “Materialen en fabriekskosten mogen best iets duurder zijn, maar arbeidskosten op de bouwplaats moeten flink omlaag. Door werk op de bouwplaats te verminderen, besparen we tijd en geld. Ook ontwerpkosten moeten dalen: niet elk project opnieuw uitvinden, maar kennis en ontwerpen hergebruiken.”

Industrialisatie vermindert milieubelasting

De Jonge laat zien dat industrialisatie ook de milieubelasting flink vermindert. “We monitoren projecten en zien significante reducties in CO₂-uitstoot, stikstof en fijnstof door minder transport en afval. Het verschil in afval tussen traditionele betonbouw en industrieel bouwen is enorm: van 4.200 kilo per woning naar 80 tot 95 procent minder.”

Vragen uit het publiek

De aanwezigen stellen scherpe vragen. Zo wil iemand weten of het Kompas focust op houtbouw of biobased bouwen? “Wij proberen zo veel mogelijk ook breder te kijken dan enkel houtbouw. Maar toch merk je dat de concrete tips rondom bouw- en investeringskosten wel veel gefocust zijn op bouwen met hout,” zegt van Grinsven.

Een ander punt is de mogelijkheid om bouwkosten te drukken door functioneel uit te vragen en beter samen te werken met gemeenten. Dat leidt in de zaal tot levendige discussies over het belang van vroegtijdige afstemming.

Interactieve sessie: prioriteren van do’s en dont’s

Deelnemers krijgen de kans om in kleine groepen mee te denken over twintig concrete tips die het Kompas nu al bevat. Ze plaatsen deze in een matrix op impact versus inspanning, wat waardevolle inzichten oplevert:

• Vroeg in het proces kiezen voor bijvoorbeeld modulair bouwen voorkomt meerkosten.
• Houtbouwers moeten de regie krijgen in projecten, en gemeenten stemmen daar beter op af.
• Vroegtijdig overleg en transparante planning verminderen risico’s en kosten.

Doorontwikkeling

Het Kompas ontwikkelt zich volop. Van Grinsven: “We zijn bezig met het terugbrengen van het aantal concrete tips van zestig naar een handzaam aantal, en willen deze heel concreet maken. Daarna zoeken we manieren om het breed in de sector beschikbaar te maken, bijvoorbeeld via een website.”

De oproep aan iedereen die wil meedenken of ervaringen wil delen: neem contact op met jip@albaconcepts.nl.

Tekst: Mandy Schutz Ouwerkerk Tekst & advies
Foto's: Elizabeth Heijblom