MPG-themagroep kiest prioriteiten

Verslag: Henk Bouwmeester

Een zo'n weeffout in de MPG is bijvoorbeeld dat een kleine woning vaak slechter scoort dan een grote woning. Terwijl iedereen begrijpt dat minder materiaal gebruiken beter is voor het milieu. Bij de verdere aanscherping van de eisen kan dat problematisch worden. Misschien zijn uitzonderingen in de regelgeving nodig om ongewenste bijeffecten te voorkomen. De themagroep gaat dat onderzoeken aan de hand van concrete woningontwerpen en concepten

In de MPG-themagroep bespreken deelnemers van het Lente akkoord 2.0 aan de hand van praktijkervaringen de ontwikkeling van de MPG. De groep ondersteunt kennisdeling en draagt bij aan verdere ontwikkeling van de regelgeving. Op 15 september 2022 kwam de themagroep voor de eerste maal bijeen. Toen is een groslijst gemaakt van vijf onderwerpen die voor de themagroep relevant lijken. Tijdens de bijeenkomst van 31 oktober 2022 is hierin een prioritering aangebracht. Welke onderwerpen worden bij voorrang uitgewerkt en kunnen met concrete projecten, concepten of ontwerpen worden uitgewerkt?

MPG thema 1: Uitzonderingen in de regelgeving

Het belangrijkste onderwerp voor de themagroep zijn de mogelijke weeffouten in de MPG. Moeten er voor bepaalde woningtypen en ontwerpoplossingen uitzonderingen worden gemaakt? Bij de ontwikkeling van de NTA 8800 was dat ook het geval. Voor de meeste woningontwerpen is de NTA 8800 adequaat, maar voor woningen met een ongunstige geometrie (zoals kleine woningen) en woningen met lichte bouwconstructies (zoals houtbouw) zijn uitzonderingen gemaakt. Zonder die uitzonderingen zouden bepaalde woningen niet meer gebouwd mogen worden.

De vraag is nu: moeten er in de MPG ook zulke uitzonderingen komen? Daarbij gaat het in de eerste plaats om kleine woningen. Die worden in de berekening benadeeld ten opzichte van grote woningen omdat de MPG wordt uitgedrukt in een waarde per vierkante meter. Een woning met een beukmaat van 4.50 meter scoort daardoor slechter dan een vergelijkbare woning van 5.40 meter breed. Datzelfde geldt voor rij-eindwoningen: doordat er meer bouwmateriaal voor dezelfde vloeroppervlakte nodig is, is de MPG-score slechter, ook al is de woning verder identiek aan de tussenwoningen in dezelfde rij. Ook patiowoningen krijgen het wellicht moeilijk. Verder scoren demontabele (losmaakbare) constructies soms slecht, terwijl die voor circulariteit vaak noodzakelijk zijn. Misschien geldt dat ook voor oplossingen die herbruikbaarheid of adaptiviteit van een gebouw vergroten of het energiegebruik verlagen.

Als de MPG-eis wordt aangescherpt, worden sommige toepassingen of woningontwerpen moeilijk zo niet onmogelijk. De MPG-themagroep wil voorkomen dat er weeffouten ontstaan doordat de scope te smal is. De groep wil daarom een aantal concrete projecten, concepten en ontwerpoplossingen doorrekenen om te zien waar het knelt. Door de MPG van verschillende varianten te berekenen en naast elkaar te zetten, ontstaat een helder beeld. Het resultaat kan een advies zijn voor beleidsmakers om in de regelgeving bepaalde uitzonderingen te verankeren. Dit kan bijvoorbeeld binnen het Overlegplatform Bouwregelgeving (OPB) van het Ministerie van BZK worden ingebracht. Zowel NEPROM als Bouwend Nederland zitten hierin.

MPG thema 2: Betaalbaarheid

Betaalbaarheid is aangemerkt als tweede belangrijke onderwerp voor de MPG-themagroep. Bouwpartijen willen een hoge ambitie realiseren, maar het moet allemaal wel betaalbaar zijn. Een keuze voor duurzame producten met minder milieu-impact is vaak aanzienlijk duurder dan reguliere producten. Hoe kunnen we met het aanbod dat er nu is, tot de laagst mogelijke MPG komen? Wat zijn strategieën om een lage MPG te realiseren zonder dat de kosten van het bouwen daardoor omhooggaan? Welke praktijkervaringen zijn er?

Het lastige bij dit onderwerp is, dat bedrijven niet graag hun prijsniveaus delen. Bovendien zijn er andere effecten die bepalend zijn voor de uiteindelijke bouwkosten, zoals de schaalgrootte van een project of de populariteit van bepaalde toepassingen. Vergelijkingen zijn dus alleen op een globaal niveau mogelijk. De MPG-themagroep denkt eraan om bijvoorbeeld via een enquête informatie te verzamelen. Ook gegevens van de site van Thijs Luijkx (watkostdebouwvaneenhuurwoning.nl) bieden mogelijk een ingang.

Dit kan resulteren in een ranking van oplossingen. Wat zijn de belangrijkste hoofdroutes om met de minste kosten tot een lage MPG te komen? Waar verwacht men dat het goedkoper wordt? Zetten bouwpartijen bijvoorbeeld in op houtbouw of op kalkzandsteen?

MPG thema 3: Industrialisatie en samengestelde bouwproducten

Industrieel bouwen is een belangrijke sleutel om de milieu-impact van het bouwen kosteneffectief te reduceren. De MPG-berekening bij industriële (samengestelde) bouwproducten is echter complex. Waar meerdere componenten samenkomen, gelden ook meerdere NMD-productkaarten. De vraag is: hoe doe ga je daarmee om?

Allereerst is het belangrijk vast te stellen wat industrieel bouwen precies is. Schaalbaar en maakbaar zijn belangrijke kenmerken. Vervolgens moeten de potentiële voordelen van industrialisatie ten aanzien van de MPG-score helder worden gemaakt. Deze twee punten zijn overkoepelend en worden in andere trajecten uitgewerkt. De MPG-themagroep kan daarnaar verwijzen.

De themagroep kan vervolgens beschrijven hoe de MPG-berekening tot stand komt bij een aantal samengestelde producten die in concrete projecten worden gebruikt. Zo zijn Trebbe en de Klok Groep bezig met trapmodules die in z’n geheel in woningen worden aangebracht. Dergelijke producten kunnen als voorbeeld worden uitgewerkt. Dit thema kan verder worden gebracht als de deelnemende bouwpartijen een reeks van dergelijk industriële producten inbrengen.

Het resultaat kan een stappenplan zijn, dat laat zien hoe je samengestelde producten in de MPG-berekening kunt verantwoorden: een opzet voor een uniforme werkwijze.

MPG thema 4: Belemmeringen in de MPG-methodiek

In de eerste bijeenkomst van de MPG-themagroep is gesproken over de stappen die mogelijk zijn om zo snel mogelijk te voldoen aan het Paris Proof Commitment. Bij nader inzien is dat echter geen onderwerp voor deze themagroep (met dank aan Niels Ruijter, directeur NVTB, die daarop reageerde). Beperking van de CO2-emissie door het bouwen is slechts één (weliswaar belangrijk) van de indicatoren die de MPG-score bepalen. ‘Paris-proof’ wordt bovendien gecoverd door de CO2-barometer die door W/E adviseurs in opdracht van Lente-Akkoord 2.0 wordt ontwikkeld. De scope van de MPG-themagroep is breder. Daarom is het thema geherformuleerd.

In de kern gaat het in de MPG-themagroep om de dilemma’s in de MPG waar bouwpartijen in de praktijk tegenaan lopen. De hogere MPG die de uitkomst kan zijn door te sturen op ‘Paris-proof’ is één van de dilemma’s. Maar er zijn er meer. Zo leveren sommige oplossingen met een evident kleinere milieu-impact, nauwelijks een lagere MPG-score op. Voorbeeld: een houten traptoren. Andersom is het vreemd dat bij woongebouwen de bergingen in het geheel niet meetellen in de berekening. Ook een verdiepte of ondergrondse parkeergarage telt in de MPG-berekening niet mee terwijl die evident een forse milieu-impact heeft.

De toegevoegde waarde van de MPG-themagroep is dan dat dilemma’s in beeld worden gebracht waar bouwpartijen in de praktijk tegenaan lopen. Hoe ga je daar vervolgens mee om? Daarbij gaat het niet alleen om de succesverhalen, maar ook om de pijnpunten. Juist die laatste leveren vaak leerpunten op.

Het resultaat kan een inventarisatie van dergelijke dilemma’s zijn als handreiking voor bouwpartijen. Het kan ook leiden tot een aanbeveling om bepaalde dilemma’s in de regelgeving voor de MPG op te lossen.

MPG thema 5: Stappen naar 2030

In de eerste bijeenkomst van de themagroep werd de behoefte geuit aan een routekaart voor de iets langere termijn. Waar gaan we naartoe? Welke stappen gaat de rijksoverheid zetten en hoe kunnen bouwpartijen en toeleveranciers daar nu al op voorsorteren?

In deze bijeenkomst constateerde de themagroep dat we dat feitelijk wel op hoofdlijnen weten: aanscherping van de MPG naar 0,5 in 2030. Daarna om de vijf jaar een verdere aanscherping en in 2050 volledig circulair. Daar kunnen bouwpartijen hun toeleveranciers nu al op wijzen. In de hele keten moet de milieu-impact omlaag. Leveranciers die daar niet in meegaan, zijn straks niet meer relevant. De MPG-themagroep kan daar op dit moment niet veel aan toevoegen.

Het is wel mogelijk om de grote stappen te beschrijven die we nu al zetten om zo snel mogelijk tot een lagere MPG te komen. De koplopers vinden die uit. Het is belangrijk om het peloton mee op sleeptouw te nemen. De koplopers in de MPG-themagroep willen de belangrijkste stappen daarvoor inventariseren en toelichten met voorbeelden en berekeningen. Het onderzoek ‘Koplopers in de Woningbouw’ van W/E Adviseurs in opdracht van RVO is daarvoor een belangrijke bron.

Het resultaat kan een factsheet zijn met de bevindingen uit het onderzoek, aangevuld met eigen projecten en lessons learned. We willen de mainstream bouwpartijen daarmee handvatten bieden hoe zij vandaag al stappen kunnen maken in het verlagen van de MPG, ook al zijn er nog dilemma’s en onzekerheden. Wat zijn op hoofdlijnen de knoppen om aan te draaien? In de factsheet kan ook een link worden gelegd met het als vierde genoemde onderwerp: ‘Belemmeringen in de MPG-methodiek’.

Conclusie

Het onderwerp ‘Uitzonderingen in de regelgeving’ krijgt voorrang. De leden van de themagroep kunnen daarvoor projecten, concepten en ontwerpoplossingen aanleveren, die via een variantenstudie tot de beoogde inzichten leiden. Het is bovendien belangrijk om daar aandacht aan te besteden, vóór de MPG-regelgeving verder wordt ingevuld en de eis wordt aangescherpt.

Het onderwerp ‘betaalbaarheid’ leent zich voor een enquête. Hiervoor moet eerst een opzet worden gemaakt. Het onderwerp ‘industrialisatie’ verdient nog verdere uitwerking. Daarbij is het vooral belangrijk dat er uit de praktijk voldoende concrete voorbeelden van samengestelde producten zijn, waaraan kan worden gerekend.

De onderwerpen ‘belemmeringen in de MPG-regelgeving’ en ‘stappen naar 2030’ krijgen in deze themagroep de minste prioriteit. Men hecht wel belang aan een factsheet waarin de koplopers hun inzichten op deze punten delen met het peloton van bouwpartijen. Lente-akkoord 2.0 kan daarvoor een voorstel maken.

MPG-themagroep

De MPG-themagroep is een initiatief van Lente-akkoord 2.0. Aan de (online) bijeenkomst van 31 oktober 2022 is deelgenomen door Nico Blaauw (Trebbe), Joost Blankendaal (De Nijs), Léon ten Dam (Klok Groep), Geurt Donze (W/E Adviseurs), Rick Kamphorst (Lister Buildings), Maike Perenboom (Synchroon), Jasper Ritsema (Aalberts Bouw), Jos de Vries (BPD), Helen Visser (Bouwend Nederland, voorzitter), Sander Woertman (NEPROM, Lente-akkoord 2.0).