Rekenen aan maatregelen tegen oververhitting

Verslag van de sessie over de effecten van maatregelen om oververhitting te beperken met Cees Leenaerts tijdens de ZEN Platformbijeenkomst op 19 november – door René Didde.

Cees Leenaerts (W/E Adviseurs, rechts op de foto) heeft BZK geadviseerd over de TOjuli. Hij is één van de auteurs van het rapport 'Grenswaarden zomercomfort nieuwe woningen in Bouwbesluit'. Leenaerts heeft ook meegewerkt aan de ZEN factsheet 'Eisen aan temperatuuroverschrijding in nieuwe woningen'.

TOjuli is een sterk vereenvoudigd model dat is af te leiden uit de BENG-berekeningen. ‘De werkelijke temperatuuroverschrijding moet je eigenlijk bepalen met een gebouwsimulatie. Dat werkt met speciale software die op uurbasis de temperatuur in alle ruimtes in een woning berekent’, zegt Cees Leenaerts. ‘Aan de berekening liggen uurlijkse waarden voor de buitentemperatuur en zoninstraling ten grondslag. Het model rekent met gewogen temperatuuroverschrijdingen, dat wil zeggen dat een uur waarin het binnen 30°C wordt zwaarder meetelt in de beoordeling dan een uur waarin het 28°C wordt.’

Maatregelen doorgerekend
Hoewel rekenen met een gebouwsimulatieprogramma ingewikkelder en duurder is, geeft het een betere voorspelling van het zomercomfort. Voordeel is ook dat je er maatregelen als zonwering en spuiventilatie (ramen openen), maar ook de invloed van gebouwmassa, aantal ramen en isolatieniveau mee kunt beoordelen. Ook de invloed van handelingen van bewoners en hun gebruik van apparaten zijn te berekenen.

En dat heeft W/E Adviseurs gedaan. Zo houden zwarte screens aan de buitenkant de warmte beter buiten dan witte screens en is een zwaar stenen gebouw minder snel oververhit dan een houtskeletbouw woning, zelfs als die is uitgevoerd met zonwering, zo blijkt uit Leenaerts’ berekeningen. Sterker nog, lichte, zeer goed geïsoleerd gebouwen, zoals een passiefhuis, overschrijden met elke type zonwering of zonwerend glas de GTO-waarde van maximaal 450 uren per zomer. Maar ook dergelijke woningen kunnen met bijvoorbeeld zomernachtventilatieluiken toch aan de eisen voldoen.

Logisch is ook dat meer raamoppervlak de kans op oververhitting fors vergroot. Vrijstaande woningen, met veel ramen in alle gevels, scoren daardoor slechter dan tussenwoningen of appartementen. Opmerkelijk is dat bij de oriëntatie van de woningen oost-west meer kans geeft op oververhitting dan noord-zuid. ‘Dat komt doordat de zon op oost en west lager staat’, aldus Leenaerts.

Zomernachtventilatie
De invloed van zomernachtventilatie komt overeen met die van zonwering. ‘Vooral de tweezijdige, dwarse variant heeft veel effect. Er ontstaat als het ware trek of thermiek in de woning’, aldus Leenaerts. Zijn er geavanceerde ventilatiesystemen aanwezig, dan kan ook ‘koude’ worden teruggewonnen uit de koelere binnenlucht. (Zie ook verslag Zehnder) Daarmee kunnen zo’n 50 GTO-uren teruggewonnen worden.

Opvallend is dat ook de invloed van bewoners groot is. Op de juiste tijden de ramen niet twee uur maar vier uren openzetten, vermindert het aantal GTO-uren van 1500 tot 600 uur, en met de zonwering eerder omlaag zetten, daalt de temperatuuroverschrijding zelfs tot 200 uur. Ook energiezuinige apparaten en LED-verlichting kunnen het aantal GTO-uren gerust halveren, zo blijkt uit de berekeningen van W/E Adviseurs.

Download de presentatie van Cees Leenaerts

Zie ook:
Rapport Grenswaarden zomercomfort nieuwe woningen in Bouwbesluit
ZEN factsheet Eisen aan temperatuuroverschrijding in nieuwe woningen