Sturen op verdergaande CO2-reductie

De latten hoger leggen en nog meer sturen op beperking van CO2-emissie. Dat is de uitdaging waar de bouwsector voor staat. “We willen bouwen én verduurzamen”, zei Jelle Bluemink van Ministerie BZK. De MPG-eis wordt aangescherpt en CO2-emissie gaat daarin zwaarder meewegen. Tijdens de platformbijeenkomst van het Lente-akkoord op 2 november werd duidelijk dat we hard aan de bak moeten. Om een vinger aan de pols te houden, meet het Lente-akkoord met haar CO2-barometer jaarlijks de CO2-uitstoot van de woningbouwproductie. Een sneak preview laat zien dat in 2022 de totale productie van nieuwbouwwoningen minder CO2 heeft uitgestoten dan het jaar ervoor. Dat lijkt goed nieuws. Helaas komt de reductie doordat in 2022 simpelweg minder woningen zijn gebouwd. Gemiddeld stootte een nieuw gebouwde woning per vierkante meter in 2022 méér CO2 uit dan in het voorgaande jaar.

Met zo’n 100 smaakmakers in de woningbouw was Lente-akkoord 2.0 2 november te gast bij Titaan in Den Haag. Het voormalige bedrijfsgebouw van Harting Bank is getransformeerd tot duurzaam verzamelgebouw voor vernieuwende en creatieve bedrijven. Een passende locatie. Terwijl één verdieping hoger het Nationaal Renovatie Platform haar congres houdt, presenteert Sander Woertman een indrukwekkend lijstje activiteiten waar ‘zijn’ Lente-akkoord 2.0 mee bezig is. Van excursies en publicaties tot nieuwe themagroepen en (samen met een groot aantal andere participanten) een conferentie Circulair Bouwen op 7 december in de Rijtuigenloods te Amersfoort.

Opwaartse prijsdruk

“We willen bouwen én verduurzamen”, zegt Jelle Bluemink en vat daarmee de Kamerbrief van Hugo de Jonge van 4 oktober 2023 samen. Hij erkent dat er een opwaartse prijsdruk zal zijn door alle eisen die aan woningbouw worden gesteld: “We houden rekening met een prijsverhoging van 2 tot 4 procent. Het gaat dus iets meer kosten, maar dat is wat ons betreft geen show-stopper.” In de brief is een aanscherping van de MPG van 0,8 naar 0,5 (voor woningbouw) aangekondigd. “Dat is een kleine 40 procent milieuwinst!”

Toch een hoger MPG-getal

Gelijk met de aanscherping van de eis, wordt de berekeningswijze van de MPG aangepast. Bluemink zegt dat in het verlengde van EU-regelgeving straks meer milieucategorieën in de MPG worden meegeteld. Ook legt de emissie van CO2 straks naar verhouding meer gewicht in de schaal. Beide ontwikkelingen leiden ertoe dat een woning die nu een MPG van 0,5 krijgt, volgens de nieuwe methode uitkomt op een hoger getal. In het verlengde daarvan wordt de grenswaarde ook hoger gesteld, zegt Bluemink: “Op welk getal de eis straks komt te liggen, wordt nog onderzocht.” In het verlengde van de ontwikkelingen in de EU zal een zogeheten ‘whole life carbon’-benadering worden ontwikkeld en ingevoerd.

Doorzichten

“Sommige bouwpartijen zijn al ver genoeg om deze stap te zetten,” schat Bluemink: “Die vragen ook om verdere doorzichten richting 2030 en 2035. Waar gaan we op iets langere termijn naartoe? Daar kijken we ook naar. We willen naar een standaardisatie van kwaliteitsambities. Stippen op de horizon waar de markt naartoe kan groeien. De gesprekken daarover voeren we met marktpartijen, gemeenten en andere belanghebbenden.”

Biobased bouwen

Enthousiast wordt Bluemink vooral wanneer het gaat om biobased bouwen: “Dat is win-win-win-win!” Hij verwijst naar het grote draagvlak bij de drie betrokken departementen: Landbouw, EZK en zijn eigen BZK. “Op dit thema gaan alle deuren open”. Hij verwijst naar het programma Building Balance dat ondersteuning geeft aan de ontwikkeling van zelfstandige regionale ketens voor biobased bouwmaterialen van boer tot bouwer. “Het kabinet heeft hier €25 miljoen voor uitgetrokken. Daarnaast is nog €175 miljoen gereserveerd om ervoor te zorgen dat er een substantiële bedrijfstak kan ontstaan.”

Lange én korte termijn

Om CO2-emissie verdergaand en versneld te reduceren is het belangrijk zowel op de korte als op de lange termijn te sturen, zegt Geurt Donze (W/E adviseurs). Op de lange termijn nemen de emissies door operationeel energiegebruik af door vergroening van het energie-aanbod. Op korte termijn gaat het vooral om de (initiële) CO2-uitstoot door het gebruik van bouwmaterialen. En die moet met het oog op het klimaatprobleem fors omlaag. Donze: “Laat dit nu net samenvallen met de enorme materiaalinvestering in de nieuwbouw met bijna een miljoen woningen en de energietransitie in de bestaande voorraad!” Met gerichte sturing op kortetermijn-CO2-reductie is er in de gebouwde omgeving een verschil te maken, zegt Donze: “In dit licht is het afblazen van de extra CO2-eis (GWPA) in het Bouwbesluit een gemiste kans.”

Vingeroefening

Op verzoek van Lente-akkoord 2.0 heeft zijn bureau een ‘verantwoorde vingeroefening’ gedaan door tien recente woningbouwprojecten op de integrale samenhang tussen materiaal- en energie-effecten door te rekenen. Meerdere wegen leiden naar Rome; het is de kunst om te sturen op een optimale balans. De termijn waarop de CO2- emissie in de lucht komt, speelt daarbij een centrale rol. De resultaten van dit onderzoek worden in een aparte deelsessie besproken.

CO2-barometer

De meest recente CO2-barometer onderstreept de urgentie om de emissies sneller terug te brengen. Dit is een jaarlijks onderzoek van het Lente-akkoord naar de CO2-uitstoot door woningbouw. De barometer laat zien dat de CO2-emissie door woningbouw in 2022 weliswaar licht is gedaald ten opzichte van 2021, maar dat de uitstoot per vierkante meter bvo toeneemt. Er zijn meer, maar gemiddeld kleinere woningen gebouwd met meer CO2 per vierkante meter. Donze memoreert dat het CO2-budget voor de bouw (DGBC Paris Proof) slechts 100 Mton is: “Als we in dit tempo doorgaan, zijn we in 2028 door het Parijsbudget heen. Dat loopt dus snel spaak.”

Naast vergaande reductie pleit Donze voor een landelijk registratiesysteem van ingediende MPG-berekeningen, zoals voor energie: “Dat is cruciaal om de voortgang te kunnen volgen en waar nodig gericht bij te kunnen sturen. Sturen doe je samen, integraal en op budgetten.” De uitkomsten van de CO2-barometer 2022 worden eind november 2023 gepubliceerd.