Zo mooi kan modulaire houtbouw zijn

Het was goed om tijdens het Lente-akkoord 2023 alles te horen over de laatste ontwikkelingen in de bouw op het gebied van circulariteit, CO2-uitstoot en biobased materialen, maar juist een praktijkvoorbeeld spreekt belangstellenden vaak enorm aan. Wat dat betreft had de organisatie een schot in de roos door de betrokkenen bij het houten woongebouw Juf Nienke uit te nodigen. Geloof het of niet, maar dit prachtige gebouw, dat voor meerdere architectuurprijzen werd genomineerd, bestaat voor het grootste deel uit standaard modules.

Wat is Juf Nienke?

Juf Nienke is een gebouw met woonruimte op het centrumeiland in IJburg in Amsterdam. Amsterdam kampt met een tekort aan werknemers in bijvoorbeeld het onderwijs, de zorg en de politie. Een belangrijke oorzaak daarvan is dat er in onze hoofdstad voor deze groep geen betaalbare woonruimte te vinden is. Daarom is een deel van de woningen in Juf Nienke bedoeld voor deze doelgroep en dat verklaart gelijk de opvallende naam. Juf Nienke heeft 30 middeldure huurwoningen en 31 huurwoningen in de vrije sector.

'Zelfs een vleermuishotel'

Harry Kurzhals van SeARCH, één van de twee betrokken architectenbureaus, legt uit wat ze wilden bereiken met het gebouw. “Naast de woonruimtes moest er ook ruimte komen voor ontmoeting en commerciële ruimtes in de plint en er moest een mooie verbinding komen tussen binnen en buiten met respect voor mensen, dieren en planten. De ambities waren qua duurzaamheid hoog, maar we wilden ook geen eentonigheid. Seriematige bouw heeft een imago van saai, daarom hebben we gewerkt met uitspringende volumes wat een speels effect heeft. De plint is als een soort tafel voor de rest van het gebouw en is gemaakt van beton. De rest is volledig van hout.” Opvallend aan het pand zijn verder dat er maar 25 parkeerplaatsen zijn op 60 woningen, wat natuurlijk veel ruimte bespaart. “De doelgroep heeft veelal geen auto of maakt gebruik van deelvervoer,” aldus Kurzhals. “Verder hebben we grasvelden op de tussenverdiepingen, is er een heerlijke binnentuin waar bewoners elkaar kunnen ontmoeten en op het dak hebben we zelfs een vleermuishotel.”

58.000 CO² opgeslagen

Dennis Grootenboer van Rau Architecten zoomt in op de gebruikte materialen en de duurzaamheid daarvan. “We hadden hoge ambities vastgesteld, maar door het grote aandeel middenhuurwoningen hadden we een beperkt budget. De vraag was: ‘hoe duurzaam kunnen we het maken?’ We streefden naar een MPG onder 0,35 en energiepositief. Dat is niet heel ingewikkeld als je maar genoeg zonnepanelen neerlegt. Verder gingen we voor natuurinclusief, rainproof, gebruik van een gebouwpaspoort, houten constructie en CO² opslag. Daarnaast heb je natuurlijk je eisen voor wat betreft veiligheid. Gelukkig zijn we uiteindelijk in alles geslaagd. We hebben zelfs het vleermuishotel meegenomen in de architectuur, omdat we Juf Nienke toch een beetje zien als een icoon. Het rainproof maken hebben we onder andere bewerkstelligd door het vele groen, maar ook door vertragingen in de buizen in te bouwen, zodat niet al het water tegelijk op dezelfde plek neerstort. Het gebouw heeft uiteindelijk 58.000 CO² opgeslagen door het toepassen van hout. Alle acht bouwlagen zijn opgebouwd uit houten modules.”

Logistieke operatie

Barli houtskeletbouw was de uitvoerder van het geheel. “Wij waren tot dan toe vooral actief in de vakantiewoningen,” vertelt John van der Doelen, directeur van Barli, “maar we zagen het gelijk zitten om deze uitdaging aan te gaan.” Hij laat een filmpje zien van hoe de verschillende modules bij hun in het bedrijf tot stand kwamen. Hieruit blijkt wat een grote logistieke operatie een dergelijk project inhoudt. “Er waren 105 modules, dus we moesten veel controleren. En de gevelafwerking moest ter plekke,” legt hij uit. “Al met al een erg leuk project om te doen,” besluit van der Doelen: “We hebben er ook veel van geleerd, dat we bij een volgend project weer kunnen gebruiken.”

Ambitieuze bouwers kunnen niet om hout heen

Daarna is er nog kort tijd voor discussie over houtbouw onder leiding van sessieleider Jonne Siemons. Van discussie kwam het niet echt. De aanwezigen waren het namelijk opvallend met elkaar eens: Hout is een serieuze kandidaat en daar kun je niet meer omheen als je je milieudoelen wilt halen. Wel zouden ze willen dat er meer bekendheid bij het grote publiek zou zijn over hout. Dat heeft bijvoorbeeld twijfels over de prijs, het onderhoud en de brandveiligheid. Daarin zien de aanwezigen vooral een taak voor de overheid.