Onderzoek naar vrouwelijk perspectief bij energiebesparing

Deze tekst is grotendeels overgenomen van de Buurkracht-website​.

In het gemiddelde Nederlandse huishouden heeft de vrouw een belangrijke rol in beslissingen rondom wonen. Maar geldt dat ook voor energiezaken? En zo ja, wat zijn dan typisch vrouwelijke afwegingen? Onderzoeksbureau 5plus1 deed hier onderzoek naar voor de energiebesparingsclub Buurkracht.

Of een huishouden investeert in en rond het huis, is vaak een gezamenlijke beslissing van man, vrouw en kinderen. Toch ziet Buurkracht, de netwerkorganisatie voor lokale energiebesparing, bij buurtbijeenkomsten en in buurtteams meer mannen dan vrouwen. Hoe komt dat? En hoe betrek je mannen én vrouwen bij besparingsactiviteiten? Om daar nog beter zicht op te krijgen, werden 12 mannen en 12 vrouwen onderworpen aan een fMRI-onderzoek. Daarmee bracht onderzoeksbureau Alpha One in kaart hoe het emotionele brein reageert op verschillende motieven en afzenders. Daarbij keken de deskundigen naar die gedeelten in het brein die het beste gedragsverandering voorspellen als reactie op een boodschap.

Hersenscans laten zien: we luisteren het beste naar de buurvrouw
De deelnemers kregen via plaatjes met tekstballonnetjes 104 stimuli voorgeschoteld, bijvoorbeeld met nadruk op terugverdientijd, samen iets doen, comfort, geld verdienen, milieu of de kleur van zonnepanelen. Daar kwamen opvallende resultaten uit:

Verdienen prikkelt, besparen niet: het genotscentrum in het brein, ook wel bekend als de ‘koopknop’, reageert het actiefste op terugverdientijden tot zes jaar. Bij stimuli voor alle andere motivaties - zoals geld besparen, minder verspilling en ‘de overheid vindt het belangrijk’ - lag de gemiddelde activiteit van de ‘koopknop’ zelfs lager dan normaal. Alleen het milieu scoorde nog een klein plusje. Gemiddeld, want kijken we naar de resultaten voor mannen en vrouwen afzonderlijk, dan ontstaat een ander beeld.

Vrouwen zijn gevoelig voor sociale druk en comfort. Als de buren het doen, wil ik het ook: voor vrouwen geldt dat sterk. Hun koopknop wordt er maar liefst 70 procent actiever dan gemiddeld door. Zij scoren ook positief op comfort. Op milieu-argumenten en geld besparen slaan ze nauwelijks aan, en op verspilling nog minder. Dat is opvallend, want in de interviews en vragenlijsten noemden ze verspilling juist vaak als argument om energie te besparen. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat de mening van mensen niet in een emotioneel, maar in een rationeel deel van de hersenen wordt gevormd.

Mannen reageren juist sterk op energieverspilling en milieu. Daarbij wordt hun koopknop roodgloeiend. Geld besparen, onafhankelijkheid en sociale overwegingen kunnen hun genotscentrum niet in beweging brengen en voor comfortstimuli lopen mannen al helemaal niet warm.

We luisteren het beste naar de buurvrouw. Bij zowel vrouwelijke als mannelijke deelnemers aan het onderzoek kreeg een buurman of -vrouw als afzender van de boodschap duidelijk meer aandacht dan iemand die bij de gemeente werkt. Vooral bij de buurvrouw schiet de activiteit van het emotionele brein omhoog. Interessant is overigens dat het vrouwenbrein op elke afzender actiever reageert dan het mannenbrein – behalve op de medewerker van de gemeente, maar daar scoorden beide groepen laag. Mannen lijken daarmee eigenwijzer dan vrouwen.

Wat doet Buurkracht met deze resultaten?
Voor Buurkracht zijn deze inzichten interessant, omdat ze helpen een nog bredere doelgroep te enthousiasmeren om samen energie te besparen. Het fMRI-onderzoek, maar ook de enquêtes en de diepte-interviews die onderdeel waren van dit onderzoek, laat bijvoorbeeld zien hoe er meer aandacht kan worden besteed aan het vrouwelijke perspectief. Gezamenlijk optrekken, comfort en onafhankelijkheid wegen hierin zwaarder dan bijvoorbeeld geld besparen of minder energie verspillen.

Wie heeft thuis de energiebroek aan?
Buurkracht vroeg, voorafgaand aan het bovengenoemde onderzoek, aan 600 bezoekers van de Huishoudbeurs 2016 wie thuis 'de energiebroek aan heeft'. Hieronder ziet u de reacties.