- Lente-Akkoord 1.0
- Artikel
Wat doet de nieuwe BENG met de woningbouw?
Verslag van de plenaire sessie over een nieuwe BENG-norm met Harm Valk (Nieman RI) tijdens de ZEN Platformbijeenkomst op 19 februari 2019 – door Henk Bouwmeester
Op 20 november 2018 zijn nieuwe concept-geadviseerde BENG-eisen bekendgemaakt. Wat zijn de consequenties hiervan voor de nieuwbouw van woningen? In opdracht van het Lente-akkoord heeft Nieman RI deze doorgerekend voor twaalf praktijkprojecten1. Het blijkt dat BENG 1 voor de meeste gebouwen geen knelpunt meer is. BENG 2 en 3 zijn vaak maatgevend. Harm Valk doet verslag.
Vanaf 1 januari 2020 moet de aanvraag van een Omgevingsvergunning vergezeld gaan van een berekening waaruit blijkt dat een project voldoet aan de energieprestatie-eis volgens de BENG-indicatoren.
BENG stelt eisen aan de energiebehoefte voor verwarming en koeling (BENG 1), het primair fossiel energiegebruik (BENG 2) en het aandeel hernieuwbare energie (BENG 3).
| Concept-geadviseerde eisen | BENG 1 | BENG 2 | BENG 3 |
| Woongebouw | ≤ 70 kWh/m2.jr /td> | ≤ 50 kWh/m2.jr | ≥40% |
| Grondgebonden woningen | ≤ 70 kWh/m2.jr | ≤ 30 kWh/m2.jr | ≥ 50% |
| Correctie bij ongunstige verhouding verliesoppervlak (Als) en gebruiksoppervlak (Ag) | ≤ 70 + 50 * (Als/Ag - 2,2) kWh/m2.jr |
Verschillen met BENG (2015)
Ten opzichte van de in 2015 gepubliceerde BENG-eisen springen enkele verschillen in het oog:
• Ventilatie telt als vaste waarde mee in BENG 1. Daardoor is de grenswaarde hoger.
• Er is onderscheid gemaakt tussen grondgebonden woningen en woongebouwen.
• Woningen met een ongunstige verhouding tussen verlies- en gebruiksoppervlak (Als/Ag) krijgen een extra budget in BENG 1.
• Duurzame koeling (zoals wko) telt mee in BENG 3.
• De primaire energiefactor voor elektriciteit (belangrijk element in BENG 2) is verlaagd van 2,56 (39%) naar 1,45 (69%).
• In plaats van de NEN 7120 wordt voortaan gerekend met de NTA 8800.
Harm Valk legt uit dat de veranderingen het gevolg zijn van de nieuwe rekenmethode, de resultaten van de kostenoptimaliteitsstudie en de reacties van marktpartijen: “Tegen de vorige eisen was bezwaar: ‘Mogen we geen hoogbouw meer? Mogen kleine vrijstaande huizen niet meer?’ Daar is naar geluisterd.”
Twaalf praktijkprojecten volgens BENG
Maar wat betekent de nieuwe BENG nu in de praktijk? Nieman RI heeft hiervoor berekeningen uitgevoerd aan 12 projecten die door leden van het ZEN-platform zijn ingebracht. Voor elk project zijn minimale pakketten samengesteld met bouwkundige en installatietechnische maatregelen. En omdat nog niet alle details van BENG en de NTA 8800 zijn vastgesteld “zijn alle rekenresultaten onder voorbehoud”, aldus Valk.
"De NTA 8800 is geen ontwerptool. De NTA is gedefinieerd op basis van eenduidige uitgangspunten in heel Nederland (ook al zijn er grote verschillen tussen NO-Groningen en Zeeuws-Vlaanderen) en op basis van maandgemiddelde waarden (geen dynamische gedrag). De NTA is ook geen voorspeller van het energiegebruik, want we hebben het alleen over gebouwgebonden primaire energiegebruik en we spreken over een gemiddeld gebruik in het referentiejaar dat bepaald is op het gemiddelde klimaat in de periode 2005-2015."
[caption id="attachment_32496" align="alignright" width="300"]
BasisWonen van Trebbe is één van de twaalf onderzochte woningbouwconcepten. De woningen voldoen ruimschoots aan BENG 1. Als er vijf PV-panelen worden toegevoegd, voldoen de woningen ook aan BENG 2 en 3.[/caption]Grondgebonden woningen
De studie laat zien dat grondgebonden woningen met een pakket dat kan voldoen aan een EPC van 0,4 in de regel ook voldoen aan de nieuwe BENG 1. Vaak kan zelfs met iets minder vergaande maatregelen worden volstaan. Het meest kritisch zijn woningen met een Als/Ag in de buurt van 2,2 en woningen met skeletbouw. Valk: “Warmte-accumulerend vermogen heeft een grote invloed op BENG 1.”
In de meeste projecten zijn BENG 2 en 3 nu maatgevend. “In 2015 gingen we vooral de schil verbeteren. Nu kun je woningen op BENG fitten door meer of minder PV-panelen te installeren.”
"Een Rc-waarde van 12,0 is over de top. Om de warmtebehoefte terug te brengen is dat niet meer kosteneffectief. Dan kun je beter je geld besteden aan (extra) PV-panelen. In zekere zin wijken we hiermee af van de Trias Energetica."
Hoogbouw
In hoogbouw is externe warmtelevering een ‘showstopper’, zegt Valk. Als er een warmtenet ligt, is de aansluiting daarop in de regel verplicht. Wanneer dat net echter nul procent hernieuwbaar is, is BENG 3 niet of nauwelijks haalbaar. In hoogbouw is er simpelweg te weinig ruimte om genoeg PV-panelen te plaatsen. Je hebt dus hernieuwbare energie uit duurzame warmte nodig om aan BENG 3 te voldoen. Valk: “Er staat nu ietwat omfloerst in het voorstel dat er een uitzondering op de aansluitplicht kan zijn. Maar dat is te zwak. Dat moet duidelijker.” Als er geen warmtenet ligt, is het eenvoudiger. Dan is BENG 3 makkelijk haalbaar met een warmtepomp. De bodemwarmte of de andere omgevingswarmte die de warmtepomp benut, telt dan mee als hernieuwbare energie en dat komt dan al snel in de buurt van de 40 procent die BENG 3 voorschrijft.
[caption id="attachment_32493" align="alignright" width="300"]
Het project ‘Frank is een Binck’ in Den Haag voldoet met een schil conform Bouwbesluit ook zonder zonnepanelen aan BENG. De sleutel is de toepassing van een collectieve bodemwarmtepomp.[/caption]"BENG schrijft niet voor hoe je moet bouwen. BENG stelt minimale eisen aan de energieprestatie. Daar kun je op verschillende manieren aan voldoen. Er valt dus nog veel te kiezen. Bovendien is BENG de bezemwagen. Slechter mag niet. Als je het (veel) beter doet dan BENG, kun je je onderscheiden."
Gevoeligheidsanalyse
Met een gevoeligheidsanalyse laat Harm Valk zien welke factoren van invloed zijn op de prestaties voor BENG 1. Het blijkt dat vooral hogere Rc-waarden en de keuze van het ventilatiesysteem van invloed zijn. Vooral in grondgebonden woningen. In hoogbouw is de U-waarde van glas doorslaggevend. Valk: “Dat past in de lijn van de verwachtingen.” Een zeer lichte bouwconstructie (<250 kg/m2) die dus een klein warmte-accumulerend vermogen heeft, leidt tot een hogere warmtebehoefte in BENG 1. De keuze van glas met een lage ZTA-waarde leidt tot een hogere warmtebehoefte, vooral in grondgebonden woningen, door de lagere winst door de zon in de winterperiode.
"In de nieuwe BENG is geen ‘strafkorting’ voor oververhitting meer opgenomen. In plaats daarvan wordt een TOjuli vastgesteld, waarin de mogelijke oververhitting in de maatgevende maand juli wordt gemaximeerd. Deze eis komt als zelfstandige vangnet-eis in het Bouwbesluit, vergelijkbaar met de minimale Rc-waarden. De hoogte moet nog worden vastgesteld."
Hoe wordt BENG in de wet vastgelegd?
De BENG-eisen die in 2018 zijn bekendgemaakt, zijn concept-geadviseerde eisen. Hierover vindt nog tot 2 maart een ‘internetconsultatie’ plaats waar een ieder zijn of haar zienswijze kan inbrengen. De vier brancheorganisaties in het Lente-akkoord doen dat in ieder geval ook. Reacties kunnen leiden tot bijstelling waarna een advies aan het ministerie wordt uitgebracht. Parallel hieraan is de NTA 8800 nog op enkele punten uitgewerkt en inmiddels vastgesteld. In het tweede kwartaal van 2019 worden de definitieve BENG-eisen aangeboden aan de Tweede Kamer. Vanaf oktober 2019 zal naar verwachting de gevalideerde software beschikbaar zijn waarmee de BENG-indicatoren volgens de NTA 8800 kunnen worden berekend. Daarna zal op 1 januari 2020 BENG als wettelijke eis voor de energieprestatie van nieuwe gebouwen van kracht zijn.
"BENG gaat alleen over de energieprestatie. Daar hebben we nu heel sterk de focus gelegd. Maar we moeten niet uit het oog verliezen dat we woningen willen bouwen waarin mensen gezond kunnen leven. Energie is slechts een randvoorwaarde."
Download de presentatie van Harm Valk
Zie ook:
"Eerste inzichten uit Lente-akkoord onderzoek BENG-eisen"
"Bang voor BENG?"