“Wij slopen niet, wij oogsten!”

Verslag van de plenaire inleiding over de transitie naar een circulaire economie met Michel Baars (New Horizon Urban Mining) tijdens de ZEN Platformbijeenkomst op 17 september – door Anton Coops.

Met een gemoedelijke Brabantse tongval én met veel gevoel voor humor legt Michel Baars (New Horizon Urban Mining) aan de zaal uit wat hij de afgelopen vier jaar heeft gedaan. Hij opent zijn plenaire presentatie met een kleine primeur. New Horizon is inmiddels een internationaal bedrijf en de nieuwe Engelstalige slogan luidt “Demolition with a mission”.

“Ik begin met de conclusie: we zijn inmiddels vier jaar onderweg en we behoren nu tot de vijf grootste sloopbedrijven van Nederland. We hebben geen kranen, geen vrachtauto’s, maar we hebben inmiddels wél voor zo’n 24 miljoen euro aan gebouwen ontmanteld. Niet één van die gebouwen had een materialenpaspoort maar toch is het hartstikke goed gelukt. Sterker nog: ik zou niet weten wat ik moet met zo’n paspoort.”

In de bak prakken
“Wie van jullie is wel eens op een slooplocatie geweest? Daar wordt nu nog enorm veel verspild. Als je ziet wat er zonder na te denken in de bak wordt geprakt is dat echt zonde. Er gaat veel waarde verloren, om nog maar te zwijgen over de bijbehorende CO2-footprint. Mijn simpele gedachte was om de stroom bouwafval die we met z’n allen creëren te verbinden met de bouwopgave. Op dit moment vindt slechts 8 procent van het zogenaamde afval zijn weg terug in gerecyclede materialen, maar meestal gaat het dan om downcycling. De rest wordt verbrand. Da’s dus dramatisch!”

Regie voeren over hernieuwde toepassing
“Op een goede manier materialen uit een gebouw halen is niet de essentie van New Horizon. Het gaat er vooral om dat we maximaal de regie houden over hoe de geoogste materialen opnieuw worden toegepast. Dat doen we door zoveel mogelijk gebruik te maken van reeds bestaande mogelijkheden en structuren binnen de sector. In de kern produceren en distribueren we bouwmaterialen. We hebben een groot assortiment; ruim zestig producten die we structureel en op grote schaal verkopen. Ten behoeve van die handel in bouwmaterialen nemen wij ontmantelingswerk aan: we moeten immers onze productie-faciliteiten voeden. New Horizon is dus een producent van bouwmaterialen met-een-veel-lagere-milieulast. Daarvoor zijn we op zoek naar donorgebouwen. Let wel: als wij een gebouw ontmantelen is dat niet duurder, het duurt niet langer, het is veel leuker én het is meer circulair. Met name omdat we kunnen bewijzen dat we de materialen opnieuw toepassen.”

Adaptief vermogen gevraagd
Baars heeft geen hoge pet op van materialenpaspoorten, maar hij is wél optimistisch over het effect van digitalisering en robotisering op zijn business case én op de circulaire economische transitie als geheel. “Mijn zorg is wel het adaptief vermogen: de ontwikkelingen gaan veel sneller dan de meeste grote bedrijven of instituten kunnen omarmen. Het gat tussen wat wij kunnen en wat we werkelijk doen wordt daardoor steeds groter. Dit is ook precies het punt waar de kansen zitten voor ondernemende MKB-ers.”

Woningbouw
“Als we specifiek naar woningbouw kijken moet ik bekennen dat het materiaal dat vrijkomt bij het slopen van sociale huurwoningen niet erg hoogwaardig is. De materiaalstromen zijn wél heel voorspelbaar, wat een voordeel is, maar we moeten er een substantiële hoeveelheid energie aan toevoegen om er weer bouwmaterialen van te maken. Toch kan het! Met nog steeds een grote reductie op milieu-impact en concurrerend qua prijs. We hebben 800 woningen mogen slopen voor Woonbron de afgelopen drie jaar. Dat deden we dertig procent onder de marktprijs en we leverden beton en bakstenen terug uit die woningen, met besparingen in CO2-footprint van 30 tot 40 procent.”

Producten-met-een-verhaal
“De gedachte: we gaan dit rijtje woningen slopen en van diezelfde materialen nieuwe woningen maken, hou daar alsjeblieft mee op. Je kunt zo wél producten-met-een-verhaal maken, maar dat is niet het wezen van de circulaire economie. Als we het grootschalig willen aanpakken zal het veelmeer een grondstoffenrotonde moeten worden. Dat heb ik niet zelf bedacht, dat idee is jaren geleden al breed uitgemeten in de media.”



Beton en baksteen
“Wij hebben een wereldwijde innovatie, die we vorig jaar op de Provada hebben geïntroduceerd. Wij kunnen beton terugbrengen naar de oorspronkelijke grondstoffen: zand, grind en cement. Wereldwijd wordt 8 procent van de totale CO2-footprint veroorzaakt door betonproductie, dat is evenveel als alle mobiliteit in de wereld bij elkaar heb ik me laten vertellen. Kortom: dat gaat ergens over. We hebben inmiddels noodgedwongen een eigen betoncentrale in samenwerking met Rutte Groep, want de gevestigde partijen weigeren om met ons samen te werken. We hebben ook al de benodigde investering van 27 miljoen bij elkaar om binnen een paar jaar op tien nieuwe locaties in Nederland betoncentrales te laten draaien - met SmartLiberators die oud beton uit elkaar halen en nieuw beton produceren.”

“Ik wilde bakstenen maken van baksteengruis. Stom toevallig stuitte ik op een steenfabriek in Zuid-Limburg die al zes jaar stilstond. De vraag van de eigenaar was of ik die fabriek wilde ontmantelen, maar om een lang verhaal kort te maken: we hebben 7,5 miljoen geïnvesteerd en nu produceren we daar onze eigen circulaire bakstenen. Dertig miljoen stuks per jaar, gemaakt van ons afval.”

Nieuw economisch model
Michel Baars rondt af met de observatie dat de ontwikkelingen in zijn branche heel hard gaan. “Wij worden continu gebeld door bedrijven die met ons willen samenwerken, maar dat zijn over het algemeen de clubs die nu pas wakker worden en inmiddels ‘ook wat willen’ met circulariteit. Dan ben je in feite te laat. Het frame dat circulariteit een nieuwe hype is in duurzaam ondernemen, daar moeten we snel vanaf. Dit gaat over de transitie naar een nieuw economisch model.”