Verslag: U wilt meer dan alleen BENG!

Verslag van de plenaire inleiding over BENG door Harm Valk (Nieman RI) tijdens de ZEN-platformbijeenkomst van 7 maart - door Anton Coops.

"We hebben het over ZEN en BENG, en ik ben liefhebber van ZEN, want daar zit meer comfort in. ZEN gaat verder dan alleen leunen op het energie-sommetje." Harm Valk begint zijn presentatie met een paar prikkelende uitspraken, waarmee hij de aanwezigen meteen aan het denken zet. "Hou in de gaten dat de BENG-normen waar we nu vanuit gaan nog niet definitief zijn. Pas in 2018 worden de definitieve eisen vastgelegd. We hebben nu nog de tijd om er wat aan te doen, dus deel vooral je ervaringen met BENG!"

Harm Valk (Nieman RI) is inmiddels een vaste waarde in het programma van de ZEN-bijeenkomsten. Hij brengt traditiegetrouw het laatste nieuws van het BENG-front. Om te beginnen is daar de nieuwe brochure van het Lente-akkoord: Woningbouw volgens BENG – Do’s en don’ts. Aan de hand van een paar verhelderende illustraties uit deze brochure vat Harm kort samen wat de belangrijkste veranderingen zijn in de overgang van EPC naar BENG.

De belangrijkste conclusies voor grondgebonden woningen:

• Het ontwerp wint weer aan belang;
  
• De verhouding vloeroppervlak/verliesoppervlak is cruciaal;
  
• Toepassing van gas blijft mogelijk bij BENG, maar de wenselijkheid hiervan is een heel andere discussie;
  
• PV is een 'probleemoplosser' om de eis te kunnen halen, ontwerpen zonder PV is soms ook mogelijk;
  
• Warmtepomp en biomassa leveren een cruciale bijdrage;
  
• De kosten zijn sterk afhankelijk van het maatregelpakket en de keuzemogelijkheden;
  
• Vooringenomen standpunten beperken de keuze, laat het verleden los, denk vooruit.
  

De belangrijkste conclusies voor gestapelde bouw:

• Je hebt veel minder ontwerpvrijheid;
  
• Hoeveelheid transparante delen is bepalend en heeft een negatieve invloed;
  
• Meer aandacht nodig voor details i.v.m. warmteverlies, ga dus rekenen aan koudebruggen;
  
• PV is beperkt toepasbaar;
  
• Het ventilatiesysteem kan een negatieve invloed hebben;
  
• Gas-concepten zijn simpelweg niet mogelijk;
  
• Warmtepomp, biomassa en warmtelevering zijn cruciaal.
  

De bovenstaande conclusies zijn gebaseerd op onderzoek dat is geïnitieerd door het ZEN-platform. Vrijwel alle projecten die werden onderzocht zijn hiervoor op papier doorontwikkeld naar BENG, omdat het oorspronkelijke ontwerp geen rekening hield met de BENG-eisen. "Als je start vanuit de BENG-eisen en van daaruit ontwerpt, dan hoop ik toch dat daar een ander beeld uit naar voren zal komen dan wanneer je het later toevoegt aan bestaande plannen", aldus Valk. "We moeten echt op een andere manier gaan denken. Probeer dus om zonder vooroordelen en vooringenomen keuzes het project in te gaan. En ga er maar vanuit dat nieuwbouw gasloos wordt. Dit probleem oplossen met PV lukt vaak, maar niet altijd. En ja, het wordt inderdaad duurder dan het halen van een EPC van 0.4, maar dat is logisch. We zien echter een heel grote spreiding in de kosten."

Innovatief of niet?
Nieman RI en DWA hebben recent een nieuw onderzoek afgerond over de toepassingsmogelijkheden van innovatieve technieken, die kunnen helpen om de BENG-eisen te halen. Het Onderzoek innovatieve opties BENG (Bijna EnergieNeutrale Gebouwen) is uitgevoerd in opdracht van RVO. Het kijkt naar woningbouw en utiliteitsbouw, waarbij de nadruk ligt op gestapelde bouw, maar ook studio's zijn voor alle gebouwhoogten onderzocht. Voor 17 verschillende technieken is het effect op de BENG-eisen bepaald. Harm Valk pikt in het tweede deel van zijn presentatie de krenten uit de pap. Dat zijn er nog altijd tien.

"Een ventilatiesysteem D met CO2-sturing per vertrek levert goede, comfortabele en gezonde gebouwen én een forse bijdrage aan BENG-eis 1 en 2. Bovendien scheelt het in de kosten. Een aanrader dus. Ook gebouwintegratie van PV heeft een grote potentie. Een boosterwarmtepomp is een echte aanrader in gestapelde woningbouw. Voor kantoren valt er veel te verdienen met LED in plaats van TL-verlichting. Ook viervoudige beglazing is een mooie, al kun je dit nauwelijks innovatief noemen, want onder andere in Zweden doen ze dit al 25 jaar. En luiken zijn interessant. Ook niet echt een innovatieve oplossing, maar wel effectief. "

In de onderstaande opsomming zijn de meest kansrijke technieken voor woningen onderstreept:

1 ventilatiesysteem C met CO2-sturing per vertrek (woningbouw);
2 ventilatiesysteem D met CO2-sturing per vertrek (woningbouw);
3 ionisatie van ventilatielucht (utiliteitsbouw);
4 warmtepomp met zeer hoog rendement (alle gebouwfuncties);
5 lt-verwarming met booster warmtepomp voor tapwater (woningbouw);
6 absorptiewarmtepomp op duurzame warmte met wko (utiliteitsbouw);
7 adiabatische- of dauwpuntskoeling;
8 ledverlichting;
9 viervoudig glas;
10 gebouwintegratie van pv;
11 opslag van warmte en koude in ijsbuffer.
12 slimme lichtregeling;
13 klimatisering op basis van gebouwbezetting;
14 geïsoleerde luiken (zomernachtkoeling);
15 warmte-/koudezonering;
16 toepassing van geperforeerde luiken geschakeld op zoninstraling;
17 niet geperforeerde luiken geschakeld op zoninstraling die in de winter ’s nachts gesloten zijn.

Meer dan alleen BENG!
Ter afsluiting vat Harm Valk zijn boodschap nog één keer kernachtig samen: "Ga nou niet op de automatische piloot, maar ga echt met het ontwerp aan de slag. Zet de vooroordelen opzij en denk alsjeblieft aan het binnenklimaat. Daarnaast wilt u zich ook nog eens onderscheiden in de markt, dus eigenlijk wilt u ook méér doen dan alleen BENG!"

Valk roept de aanwezigen ook op om deel te nemen in de nieuw op te starten Lente-akkoord themagroep Analyse ZEN-projecten: "RVO, BZK en NEN willen informatie van je om gezamenlijk aan de slag te kunnen gaan met de overgang naar BENG."

Download de presentatie van Harm Valk
Download Onderzoek innovatieve opties BENG (Bijna EnergieNeutrale Gebouwen)