Zeer energiezuinige nieuwbouw: vier scholen

De Tender ‘Naar Energiezuinige Scholen en Kantoren’ (NESK), die het toenmalige ministerie van VROM in 2008 uitschreef, heeft geleid tot de ontwikkeling en bouw van negen bijzondere Frisse Scholen: scholen met een goed binnenklimaat en een energieprestatie, die anticipeert op toekomstige eisen. De gerealiseerde scholen maken nieuwsgierig: is het binnenmilieu werkelijk fris, in hoeverre wordt energieneutraliteit al bereikt? En, heel belangrijk, zijn de gebruikers tevreden?

In opdracht van RVO.nl is adviesbureau Enerdeco gestart met de monitoring van deze scholen gedurende minimaal vier seizoenen. De resultaten zijn vervolgens vergeleken met de oorspronkelijke plannen en de verschillen daartussen zijn onderzocht. Ook is gekeken naar mogelijkheden om de scholen nog beter te laten presteren door kleine aanpassingen, beter beheer of onderhoud. De monitoringrapporten zijn hierdoor een belangrijke kennisbron voor een ieder die betrokken is bij de nieuwbouw en ingrijpende renovatie van scholen voor primair en voortgezet onderwijs.

Eerste rapporten en samenvattingen nu beschikbaar
De monitoringrapporten van vier scholen zijn nu beschikbaar op de RVO-website, samen met inzichtelijke samenvattingen van de belangrijkste resultaten en ervaringen van deze scholen De Tredder, Het Klaverblad, Focus-Huygens College en De Wilgenstam (klik op de hyperlink en kies vervolgens het tabblad ‘links’). In de loop van dit jaar volgen de overige rapporten.

Daarnaast geeft het rapport 'Ervaringen van zes koplopers van (bijna) energieneutrale scholen (2014)' een samenvatting van alle schoolprojecten met leerpunten uit ontwerp en bouwproces, en kengetallen bouwkosten. De leerpunten uit monitoring zitten hier nog niet in (omdat die monitoring nog plaats moest vinden).

Leer- en verbeterpunten
Dankzij de monitoring is veel duidelijk geworden over de daadwerkelijke prestaties, zowel qua energiegebruik als qua binnenmilieu. Daaruit blijkt dat er grote stappen zijn gezet richting energieneutraal. Ook zijn de waarderingen door de gebruikers per onderdeel in beeld gebracht. De gebruikers zijn tevreden en waarderen het binnenklimaat gemiddeld met een 6,7. Ook zijn er nog diverse leer- en verbeterpunten. Met name monitoring en beheer scoren een zware onvoldoende. En de kwaliteit van zon- en lichtwering blijkt niet te passen bij de eisen van het hedendaagse onderwijs. Punten waar toekomstige projecten hun voordeel mee kunnen - en moeten - doen.

Meer aandacht voor monitoring en beheer nodig
Koplopers constateren dat er, met het steeds energiezuiniger maken van schoolgebouwen, structureel meer aandacht nodig is voor de beheer- en onderhoudsfase dan tot nu toe gebruikelijk was. Op het moment dat er ventilatiesystemen en/ of andere, meer complexe klimaatinstallaties worden toegepast is het noodzakelijk om inzicht te hebben in het feitelijke energiegebruik en zo nodig bij te kunnen sturen. Het functioneren van deze installaties draagt in belangrijke mate bij aan de hoogte van het feitelijke energiegebruik.

Niet alleen zijn er vaak nog geen goede voorzieningen voor het beheren en monitoren aanwezig, ook zijn schoolbesturen of -directies meestal nog niet ingericht op een actievere beheersrol. Raymond Moelard, Enerdeco: “Door het ontbreken van goede voorzieningen voor het beheer en monitoren van het gebouw en de installaties is er een risico aanwezig dat energiezuinige scholen meer energie gaan verbruiken dan conventionele scholen, bijvoorbeeld als gevolg van te ruime ventilatietijden, systemen welke ook buiten schooltijden onnodig in bedrijf zijn, koeling en verwarming die gelijktijdig in bedrijf zijn, te hoge binnentemperaturen door verkeerde instellingen, of defecte (grond)bronnen welke gebruikt worden om warmte te leveren middels warmtepompen. Dit geldt niet alleen voor de NESK-scholen die inmiddels zijn opgeleverd, maar ook bij andere CO2 -neutraal gebouwde scholen zien we dat er in de meeste gevallen na oplevering onvoldoende aandacht is voor het efficiënt gebruik van het gebouw en de installaties in de gebruiksfase.”

Meer aandacht voor onderhoud nodig
Binnen de beheerfase verdient ook het onderhoud meer aandacht. Door de toepassing van nieuwe technieken en systemen zullen onderhoudscontracten veranderen en er met nieuwe partijen gewerkt gaan worden. Daarbij wijzen koplopers bijvoorbeeld op het grote belang van het tijdig vervangen van filters bij de gebalanceerde ventilatiesystemen en het opnemen van deze activiteit in een onderhoudscontract. Het maken van een duurzaam meerjarenonderhoudsplan (DMOP) kan helpen om tijdens de exploitatie steeds voor de economisch én milieutechnisch meest gunstige oplossing te kiezen.